บทที่ 6 ขั้นตอนที่ 4 มัตตัญญู : หน้า 127/252

บทที่ 6 ขั้นตอนที่ 4 มัตตัญญู จากการศึกษาในบทที่ผ่านมา ตั้งแต่ความเป็น ธัมมัญญู อัตถัญญู และอัตตัญญู ทำให้เราพอจะ มองเห็นภาพวิธีการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนาอย่างเป็นขั้นตอนได้ชัดเจนว่าพระภิกษุจะต้องเริ่มต้นจากการ ศึกษาคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก่อนว่าพระองค์สอนอะไรหลังจากนั้นจึงทำความเข้าใจนัยของธรรมะ นั้นๆ แล้วจึงน้อมนำไปฝึกหัดปฏิบัติให้เกิดผลเป็นคุณธรรมภายใน ต่อมาจึงประเมินคุณธรรมนั้นว่ามีมากน้อย แค่ไหน เพื่อที่จะได้ปรับปรุงและพัฒนาวิธีการฝึกของตนเองให้ดียิ่งๆ ขึ้นไปอีก หลังจากพระภิกษุผ่านการฝึกใน 3 ขั้นตอนแรกได้แล้ว พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงจะทรงสอนให้ฝึก ในขั้นตอนที่ 4 คือ มัตตัญญู ต่อไป โดยพระองค์ตรัสถึงวิธีการในขั้นตอนนี้ไว้ว่า “ก็ภิกษุเป็นมัตตัญญูอย่างไร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ รู้จักประมาณในการรับ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร หากภิกษุไม่พึงรู้จักประมาณในการรับจีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และ คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร เราก็ไม่พึงเรียกว่าเป็นมัตตัญญู แต่เพราะภิกษุรู้จักประมาณในการรับจีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และ คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ฉะนั้น เราจึงเรียกว่าเป็นมัตตัญญู ภิกษุเป็นธัมมัญญู อัตถัญญู อัตตัญญู มัตตัญญู ด้วยประการฉะนี้” 6.1 คำแปล และความหมาย คำว่า “มัตตัญญู” แปลว่า รู้ประมาณ ซึ่งในอรรถกถาขยายความเพิ่มเติมไว้ว่า คือการรู้จัก ความพอดี พอควร และพอประมาณ ส่วนคำว่า “จีวร” หมายถึง ผ้า ซึ่งพระภิกษุนำมาใช้สอยด้วยวัตถุประสงค์แตกต่างกันไป เช่น ใช้ เป็นผ้านุ่งห่ม ที่เรียกว่าไตรจีวร หรือผ้าสำหรับใช้นั่งอาบน้ำ หรือผ้าที่ใช้รองนั่ง เป็นต้น แต่สำหรับคนทั่วๆ ไป จีวรมีความหมายเช่นเดียวกับเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม ธัมมัญญูสูตร, อังคุตตรนิกาย สัตตกนิบาต, มก. เล่ม 37 ข้อ 65 หน้า 236 "มหาอัสสปุรสูตร, อรรถกถา มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์, มก. เล่ม 19 หน้า 224 116 DOU แม่บท การฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา