การตื่นรู้ในพระพุทธศาสนา : หน้า 49/252

ลักษณะของการเป็นผู้ตื่นอยู่นั้นก็คือไม่ให้พระภิกษุเห็นแก่การนอน แต่ให้ใช้เวลาไปกับการทำสมาธิ ภาวนา ชำระจิตของตนให้ผ่องใสอยู่เสมอ โดยเฉพาะในช่วงกลางคืน พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงการ แบ่งเวลาทำภาวนาไว้อย่างชัดเจน พระภิกษุจึงต้องอาศัยความเพียรที่บากบั่น กลั่นกล้าอย่างยิ่ง เพื่อ เอาชนะอำนาจกิเลสภายในใจตนเองให้ได้ ดังเรื่องของพระกาติยานเถระ มีเรื่องย่อดังนี้ เรื่องพระกาติยานเถระ พระกาติยานเถระบำเพ็ญสมณธรรม นั่งเจริญภาวนาอยู่ในตอนกลางคืน ลุกขึ้นเดินสู่ที่จงกรม เพราะ หวังจะบรรเทาความง่วงที่ครอบงำใจ แม้ท่านเดินจงกรมอยู่ก็ยังถูกความหลับเข้าครอบงำโงนเงนจนล้มลงแล้ว หลับ ณ ที่จงกรมนั้นนั่นเอง พระศาสดาทรงเห็นความเป็นไปโดยตลอด จึงเสด็จไป ณ ที่นั้นด้วยพระองค์เอง ประทับยืนในอากาศ ตรัสเรียกว่า “กาติยานะ” ท่านเห็นพระศาสดา จึงลุกขึ้นถวายบังคม เกิดความสลดใจในอาการของตน ยืน นิ่งอยู่ พระศาสดาทรงแสดงธรรมแก่ท่านว่า “จงลุกขึ้นนั่งเถิด กาติยานะ ท่านอย่าเป็นผู้ประมาททั้งยามต้นและ ยามหลัง จงพยายามกระทำความเพียรให้มั่นเถิด อย่าเห็นแก่การนอน จงหมั่นเพ่งธรรมเถิดกาติยานะ จงเจริญฌาน จงชนะกิเลสเถิด กาติยานะ” ท่านกาติยานเถระส่งใจไปตามกระแสพระพุทธดำรัส ในเวลาจบพระธรรมเทศนา ได้บรรลุธรรม หมดกิเลส สําเร็จเป็นพระอรหันต์ ณ ที่นั้นนั่นเอง นอกจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะทรงบำเพ็ญพระองค์เป็นกัลยาณมิตรต่อสรรพสัตว์ทั้งหลาย ดังเรื่องของพระกาติยานเถระแล้ว ยังทรงสรรเสริญพระภิกษุไม่ให้เห็นแก่การนอน หมั่นประกอบความเพียร เพื่อการบรรลุธรรมเสมอ ดังปรากฏใน “กลิงครสูตร” ว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ในปัจจุบัน พวกภิกษุผู้เข้าไปทรงไว้ซึ่งหมอน ท่อนไม้หนุนศีรษะและเท้า ย่อมเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียรในการเริ่ม ตั้งความเพียรอยู่ มารผู้มีบาปย่อมไม่ได้ช่อง ย่อมไม่ได้โอกาส แต่ภิกษุเหล่านั้นในอนาคตกาล พวกภิกษุจักเป็นสุขุมาลชาติ มีมือเท้าอันอ่อน เรียบเรียงจาก “กาติยานเถรคาถา”, อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรคาถา, มก. เล่ม 52 หน้า 188 "กลิงครสูตร, สังยุตตนิกาย นิทานวรรค, มก. เล่ม 26 ข้อ 676 หน้า 742 *ในปัจจุบัน ในที่นี้หมายถึง ช่วงเวลาในสมัยพุทธกาล 38 DOU แม่บทการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา