การศึกษาในพระพุทธศาสนา : หน้า 19/252

จากพุทธพจน์ที่กล่าวมา ชี้ให้เห็นว่าการศึกษาในพระพุทธศาสนาต้องเป็นไปตามลำดับขั้นตอน ที่ชัดเจน และจะต้องปฏิบัติไปตามลำดับเท่านั้น จะรีบร้อนลัดข้ามขั้นตอนไปไม่ได้เลย ดังนั้นเงื่อนไขของ การบรรลุธรรม จึงอยู่ที่ว่าใครจะทำตามขั้นตอนที่พระองค์ตรัสไว้นั้นได้ถูกต้องสมบูรณ์ก่อนกันนั่นเอง 1.3.2 รูปแบบของการศึกษาในพระพุทธศาสนา รูปแบบการศึกษาเพื่อฝึกอบรมในพระพุทธศาสนาตั้งแต่ครั้งพุทธกาลเรื่อยมา สามารถแบ่งออกได้ เป็น 2 รูปแบบใหญ่ๆ คือ 1. การศึกษาเรียนรู้ทางทฤษฎี หรือปริยัติ ที่เรียกว่า “คันถธุระ” หมายถึงการศึกษาเล่าเรียนคัมภีร์ หรือการศึกษาปริยัติธรรม ซึ่งในครั้งพุทธกาลนั้นจะเรียนโดยการฟังจากพระอุปัชฌาย์หรืออาจารย์ แล้วท่องจำ สืบต่อกันเรื่อยมา ต่อมาภายหลังจึงเริ่มมีการจารึกและพิมพ์ทำเป็นหนังสือคัมภีร์ตำรับตำรา เช่น คัมภีร์ พระไตรปิฎก เป็นต้น ซึ่งทำให้การศึกษาทางคันถธุระทำได้สะดวกมากยิ่งขึ้น 2. การศึกษาทางปฏิบัติ หรือที่เรียกว่า “วิปัสสนาธุระ” หมายถึงธุระฝ่ายวิปัสสนา หรือธุระฝ่าย เจริญวิปัสสนา ซึ่งก็คือกิจทางพระพุทธศาสนาในด้านการบำเพ็ญกรรมฐาน หรือการเจริญสมาธิภาวนา ส่วนพระภิกษุจะเลือกเรียนไปทางคันถธุระ หรือวิปัสสนาธุระ หรือทั้งสองอย่างควบคู่กันไป ก็แล้วแต่ ความชอบใจของแต่ละรูปดังเช่นตัวอย่างในคัมภีร์อรรถกถาที่พระจักขุปาลเถระทูลถามพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ว่า “พระเจ้าข้า ในพระศาสนานี้มีธุระที่อย่าง ?” พระบรมศาสดาตรัสตอบว่า “ภิกษุ ธุระมี 2 อย่าง คือ คันถธุระ กับ วิปัสสนาธุระ เท่านั้น” : พระจักขุปาล : “พระเจ้าข้า ก็คันถธุระเป็นอย่างไร ? วิปัสสนาธุระเป็น อย่างไร ?” พระบรมศาสดา : “ธุระนี้ คือ การเรียนนิกายหนึ่งก็ดี สองนิกายก็ดี จบ พุทธวจนะคือพระไตรปิฎกก็ดี ตามสมควรแก่ปัญญาของตนแล้วทรงไว้ กล่าวบอกพุทธวจนะนั้น ชื่อว่าคันถธุระ ส่วนการเริ่มตั้งความสิ้นและความ เสื่อมไว้ในอัตภาพ ยังวิปัสสนาให้เจริญ ด้วยอำนาจแห่งการติดต่อแล้ว ถือ เอาพระอรหัตของภิกษุผู้มีความประพฤติแคล่วคล่องยินดียิ่งแล้วในเสนาสนะ อันสงัด ชื่อว่าวิปัสสนาธุระ” พระจักขุปาลเถระ, อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท, มก. เล่ม 40 หน้า 14 8 DOU แม่บท การฝึกอบรม ในพระพุทธศาสนา