พระธรรม: คำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า : หน้า 150/270

บทที่ 6 พระธรรม : คำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า 6.1 พระธรรมคืออะไร ในบทที่ 4 นักศึกษาได้เรียนมาแล้วว่า หากกล่าวถึงพระรัตนตรัยภายใน พระธรรมจะหมายถึง ธรรมรัตนะ อันเป็นดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกายระดับต่างๆ ซึ่งอยู่ ณ ศูนย์กลางกายฐานที่ 7 ของ มนุษย์ทุกคน แต่ถ้าเป็นพระรัตนตรัยภายนอก พระธรรมจะหมายถึงคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าซึ่ง หลั่งออกมาจากพระรัตนตรัยในตัว พระธรรมที่กล่าวถึงในบทนี้คือพระธรรมภายนอก ได้แก่ เรื่อง “อริยสัจ” อันเป็นความจริงของชีวิต และแนวทางการดำเนินชีวิตที่ถูกต้อง เรื่องอริยสัจนี้จะอธิบายในหัวข้อ 6.3 สำหรับหัวข้อนี้จะกล่าวถึง พระธรรมอีกนัยหนึ่งซึ่งความจริงก็เป็นอันเดียวกันกับอริยสัจ แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสเรียกอีกชื่อหนึ่ง ว่า “ธรรมวินัย” คำว่า ธรรม ในที่นี้จึงไม่ได้หมายถึงพุทธวจนะทั้งหมด แต่หมายเอาเฉพาะคำสอนที่ไม่เกี่ยวกับ พระวินัย แต่ถ้ากล่าวถึงพระธรรมในความหมายที่เป็นหนึ่งในพระรัตนตรัยภายนอกแล้วจะหมายถึง พุทธวจนะทั้งหมด คำว่า วินัย หมายถึง ศีลของพระภิกษุภิกษุณีรวมทั้งศีลของสามเณรและศีลของฆราวาส ได้แก่ ศีล 5 ศีล 8 หรือ อุโบสถศีล เมื่อจะกล่าวให้ชัดเจนยิ่งขึ้นอาจจะเรียกว่า ธรรม เป็น “คำสอน” ส่วน วินัย เป็น “คำสั่ง” ก็ได้ ดังนั้น ธรรมวินัยก็คือ คำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เดิมพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแสดงแต่ “คำสอน” คือ “ธรรม” ได้แก่ โอวาทปาฏิโมกข์ ฯลฯ ยัง ไม่ได้บัญญัติ “คำสั่ง” คือ “วินัย” ต่อมาเมื่อมีภิกษุมากขึ้น ผู้บวชมาจากตระกูลต่างกัน มีอัธยาศัยและความ มุ่งหมายต่างกัน และเมื่อมีลาภสักการะเกิดมากขึ้น ทำให้พระภิกษุบางรูปมีความประพฤติไม่เรียบร้อย สร้างความเสียหายจนเกิดคำติฉินจากชาวบ้าน เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงทราบจึงบัญญัติวินัยขึ้นเรื่อยๆ เพื่อห้ามภิกษุประพฤติเช่นนั้นอีก ในสมัยพุทธกาลคำสั่งสอนในพระพุทธศาสนาจึงมีเพียง 2 ส่วนนี้คือ ธรรมกับวินัยดังพระดำรัส ก่อนพุทธปรินิพพานว่า “ธรรมก็ดีวินัยก็ดีอันใดอันเราแสดงแล้ว ได้บัญญัติไว้แล้วแก่พวกเธอ ธรรมและ วินัยอันนั้นจักเป็นศาสดาแห่งพวกเธอ โดยกาลล่วงไปแห่งเรา” 1 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค มก., เล่ม 13 ข้อ 141 หน้า 320. 140 DOU บ ท ที่ 6 พระ ธ ร ร ม : คำสั่ง ส อ น ข อ ง พ ร ะ สัมมา สัมพุทธเจ้า