มโหสถบัณฑิต ตอนที่ 5 (ผู้ผดุงความยุติธรรม) : หน้า 378/554

ธรระพี ประช มโหสถบัณฑิต ตอนที่ 5 (ผู้ผดุงความยุติธรรม) බඹ ชาวบ้านช่วยกันถามว่า ซื้อโคมาจากไหน และเหตุเกิดขึ้นที่ บริเวณใด เจ้าของโคได้เล่าเรื่องที่เกิดขึ้นให้ฟังทุกอย่าง ส่วน โจรกุเรื่องขึ้นมาชี้แจง ให้สมเหตุสมผลเช่นเดียวกัน จนพวก ชาวบ้านวินิจฉัยไม่ออกว่า โคตัวนี้เป็นของใครกันแน่ มโหสถบัณฑิตถามเพียงประโยคเดียวว่า โคเหล่านี้ท่าน ให้กินอะไร ให้ดื่มอะไร โจรตอบว่า “ข้าพเจ้าให้โคดื่มยาคู ให้กิน งา แป้งและขนมกุมมาส” ฝ่ายเจ้าของโคตอบว่า “คนจนอย่าง ข้าจะได้อาหารดีๆ มาจากไหน ข้าพเจ้าให้โคกินหญ้ากินน้ำ เท่านั้นแหละ” มโหสถบัณฑิตได้ฟังค่าของคนทั้งสองแล้ว จึงให้ คนน่าใบประยงค์มาตา ขย่าด้วยนํ้าให้โคดม โคก็อาเจียนออก มาเป็นหญ้า มโหสถบัณฑิตเห็นเช่นนั้น ก็ถามโจรว่า “เจ้าเป็น โจรใช่หรือไม่” โจรยอมรับผิดโดยดี ครั้นโจรรับสารภาพแล้ว มโหสถจึงให้โอวาทว่า“จ่าเดิมแต่นี้ไป เจ้าอย่าทําอย่างนี้อีก จงประกอบแต่สัมมาอาชีวะ ทำงานสุจริตที่หามาได้ด้วยน้ำพัก นํ้าแรงของตน จะได้ไม่ต้องเป็นบาปเป็นกรรม ตกนรกหมกไหม้” จากนั้นก็ให้สมาทานศีล ๕ และปล่อยตัวไป ครั้นพระราชารู้ข่าว ทรงปีติโสมนัสในสติปัญญาของ มโหสถ ได้ตรัสถามเสนกะบัณฑิตว่า “ท่านอาจารย์เสนกะ เรา ควรนําบัณฑิตนั้นมาได้หรือยัง" เมื่อเสนกะทูลว่า “ข้าแต่มหาราช