ธรรมะเพื่อประชาชน: มโหสถบัณฑิต ตอนที่ ๑ ๘ : หน้า 478/554

ธรรมะเพื่อประช มโหสถบัณฑิต ตอนที่ ๑ ๘ (ผดุงคุณธรรม) ๔๗๗ อันไม่ได้ทําความชั่วอยู่ดี เพราะมีความคิดอ่านน้อย รวมความว่า คนในโลกนี้ที่ไม่ทําความชั่วเพราะเหตุ ๓ อย่าง คือ เพราะมี ความสุขเพียงพอแล้ว เพราะกลัวจะถูกตำหนิติเตียน และ เพราะเป็นคนโง่เขลา ส่วนท่านเป็นบัณฑิตมีความสามารถฉลาด เฉลียว เฉียบแหลมลึกซึ้งยิ่งนัก ถ้าท่านปรารถนาความยิ่งใหญ่ ให้กับตนเอง ก็สามารถดำรงตนเป็นพระราชาในสกลชมพูทวีปได้ แต่เหตุใดเล่าท่านจึงไม่ชิงราชสมบัติจากเรา” มโหสถได้กราบทูลว่า “บัณฑิตทั้งหลายไม่ประพฤติ ความชั่ว เพราะเหตุแห่งความสุขของตน ถึงถูกความทุกข์ กระทบแล้ว แม้พลาดจากสมบัติที่เคยมีก็สงบใจได้ ย่อมไม่ ละทิ้งคุณธรรม ความดี เพราะเหตุแห่งความรัก และความชัง อย่างเด็ดขาดเพราะนี่เป็นธรรมเนียมของบัณฑิตในโลก” พระราชาสดับแล้ว ได้ตรัสทดลองมโหสถอีกว่า “คนเรา ควรยกตนที่ตาต้อยด้อยศักดิ์ให้สูงขึ้น ด้วยวิธีการนุ่มนวลสยบ ความแข็งกร้าว เปรียบเหมือนเถาวัลย์ขึ้นพันต้นไม้ใหญ่เกาะ เกี่ยวเหนี่ยวรัดเรื่อยไป เมื่อได้โอกาสขึ้นถึงยอดแล้ว ก็ปกคลุม เป็นพุ่มของตน คนที่มุ่งความเป็นใหญ่ ได้อาศัยท่านผู้มีบุญหนัก ศักดิ์ใหญ่ โอนอ่อนผ่อนตามด้วยวิธีผูกพันให้วางใจ แล้วครอบงำา ยศอ้านาจในภายหลังก็ได้ ส่วนจะใช้วิธีแข็งกร้าวด้วยการทารุณ ร้ายกาจ ซ่องสุมสมัครพรรคพวก เกลี้ยกล่อมประชาชนให้อยู่