มโหสถบัณฑิต ตอนที่ ๒ : หน้า 345/554

ธรรมะ ประชา มโหสถบัณฑิต ตอนที่ ๒ (สืบหาบัณฑิต) ๓๔๔ เพราะวันนั้นเป็นวันที่ท่านผู้เป็นมหาบัณฑิตแห่งมิถิลานครได้ถือ ปฏิสนธิในครรภ์มารดา เมื่อพระเจ้าวิเทหราชทรงสดับแล้ว ทรงกําหนดไว้ในพระราชหฤทัย พระองค์ทรงใฝ่พระทัยในเรื่อง บัณฑิตคนที่ ๕ นี้ตลอดเวลา ถึงกับปรารภกับท่านเสนกะบ่อยๆ แต่ด้วยเห็นว่ายังไม่ถึงเวลา ก็ทรงอดพระทัยรอถึง ๗ ปี ครั้นครบกําหนด ๗ ปี ทรงดำริว่า “ธรรมดาผู้มีบุญ- ญาธิการ อายุเพียง ๓ ปี ก็จะปรากฏแววแห่งความเฉลียวฉลาด เราควรที่จะให้อำมาตย์ออกไปเที่ยวสืบเสาะดู ให้รู้ตำแหน่งที่อยู่ ของบัณฑิตนั้น” จึงทรงรับสั่งกับท่านเสนกะว่า “ท่านอาจารย์ นับแต่วันที่ท่านท่านายสุบินนิมิตมาจนถึงบัดนี้เป็นเวลา ๗ ปี แล้ว ป่านนี้บุคคลผู้นั้นคงจะมีอายุพอที่จะปรากฏแววอันใดได้บ้าง เราปรารถนาจะพบเขาเสียจริง” พระองค์ทรงมีพระบัญชาให้อำมาตย์ ๔ คน ออกไป เที่ยวสืบเสาะหาในหมู่บ้าน ๔ ตำบล ซึ่งอยู่คนละทิศกัน อ๋ามาตย์ได้ไปแสวงหาตามทิศต่างๆ แต่ก็หาพบไม่ ยกเว้น อำมาตย์ที่ไปทางทิศตะวันออก ได้ไปถึงยวมัชฌคาม และเข้าไป นั่งพักภายในศาลาอันโอ่โถงวิจิตรตระการตา มีสระโบกขรณี น้ำใสเย็น มีสวนดอกไม้ สวนผลไม้ ก็คิดในใจว่า “ผู้ที่สร้างศาลา หลังนี้ ต้องเป็นผู้ที่มีสติปัญญาเฉลียวฉลาดอย่างยิ่งทีเดียว สังเกตจากรูปแบบของการก่อสร้างแล้ว มิใช่สติปัญญาของ