การตีความธรรมกายในพระพุทธศาสนา : หน้า 178/374

ในคัมภีร์ธัมมกายาทิ จัดชุของพระธรรมกายประกอบด้วยทีพจัญวจ ปัญญาจัญญุ สมมัตจัญญุ พุทโธจัญญุ และธรรมจัญญุ แต่ในพระบาลีสุขทุกนิกาย กล่าวถึงพระจัญญุ 5 ประการของพระพุทธเจ้าไว้ว่าได้แก่ มัจฉฤๅจัญญุ ทิพพจัญญุ ปัญญาจัญญุ สมมัตจัญญุ14 การมังสัจจูไม่ปรากฏในธรรมกาย แสดงให้เห็นว่า ธรรมกายซึ่งเป็นคุณสมบัติประการหนึ่งของพระพุทธเจ้ แตกต่างจากรูปภายนอกของพระพุทธเจ้าและการมีธรรมจัญญุแสดงความเป็นกายแห่งธรรมอย่างนี้นัยสำคัญ กล่าวคือพระพุทธแลกแจงคุณสมบัติเฉพาะในรูปกายพระพุทธเจ้า แต่พระภิกษะพระธัมมกายซึ่งเป็นคัมภีร์สายปฎิบัติ14 แสดงคุณสมบัติธรรมภายในของพระพุทธเจ้า อันเป็นการแจงธรรมภายในด้วยจติฏ 5 ประการนี้ ยังเป็นการปฏิวัติความหมายของธรรมกายว่าเป็นหมวดหมู่แห่งธรรมอย่างชัดเจน ส่วนอุปปัติฤๅญาณหรือญาณที่ไม่มีสิ่งใดขัดขวางนั้ม พบในอรรถถถกโมนฤฅฐิ่งที่กล่าวไว้แล้ว และปรากฏพร้อมนีย"ยิบในคณาญสีชื่อธารณปรีด ซึ่งแต่งเป็นคาถา 12 บาท16 กล่าวถึงอุปปัญญาหรือพระญาณรุ้แจ้งในอดีต อนาคต และปัจจุบัน ด้วยพระญาณนี้พระพุทธเจ้าไม่ทรงสื่อมอ ในความมุ่งมั่น (ฉันท) การแสดงธรรม (อุมเมสถานา) วิริยะ วิบาสนา มสุข และความหลุดพ้น (วิญฺฎิต) พระพุทธองค์ทรงพระญาณนี้เป็นเครื่องนำในกายกรรมวิกิจธรรม และมนิธรรมทั้งปวงของพระองค์ องค์บันพาคาบรรยายพุทธลักษณะกับพระญาณต่างๆ เฉพาะในคัมภีร์โมนฤฎฐินีบัณฑิตยามและพม่า นี้อาจเป็นร่องรอยการหายไปหรือไม่เป็นที่รู้จักในธรรมกายหรือกายธรรมของพระพุทธเจ้า โดยที่บันพยามและพม่ายังคงรักษาไว้ได้เพียงฝ่ายเดียวและหายไปจากอรรถถกสิงหล หรือใน