หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 339/374

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับรวมงานวิจัยโดยย่อ ก็ตาม แต่ยังน้อยเนื้อหาที่ปรากฏในคัมภีร์ใบลานภาษาเขมรโบราณนี้ อาจเป็นหลักฐานที่แสดงความเป็นไปได้ของร่องรอยวิชชาธรรมภายในคัมภีร์นี้เท่านั้น ข้อสรุปจากเอเชียอาคเนย์^20 ภาพรวมทางประวัติศาสตร์จากคัมภีร์ใบลานในประเทศไทยและประเทศใกล้เคียง เกี่ยวกับคำสอนเรื่องธรรมภายในและธรรมปฏิบัติที่มีอยู่ในท้องถิ่นก่อนที่พระเดชพระคุณพระมงคลเทพมุนีจะค้นพบธรรมภายในนั้น อาจสรุปได้ดังนี้ การศึกษาของพระครูวิทยาทรคุณและกิชฺญ เกี่ยวกับ “คาถาพระธรรมกาย” ได้ข้อสรุปว่า “ธรรมกาย” ในฐานะที่เป็นพุทธคุณและเป็นกายที่ประกอบด้วยญาณรู้แจ้งนั้น เป็นที่รู้จักของชาวพุทธในหลายท้องที่ของประเทศไทยมาตนานกว่า 4 ศตวรรษแล้ว โดยเฉพาะในท้องที่ที่มีการใช้กิริยาอธิษฐานและอักษรธรรมอย่างแพร่หลายเป็นทางการ อีกทั้งแนวทางในการบรรลุนคุณธรรมภายในลักษณะนี้ ดูจะเป็นแนวทางของชาวพุทธเครวาทเช่นเดียวกับที่พบในอรรถกถาบาลี แต่ไม่ปรากฏในคัมภีร์มหายานหรือคัมภีร์วิทยานใดๆ พระปอเหมาะพบว่าในประเทศมุษา ก็มีคาถาพระธรรมกายในคัมภีร์ใบลานภาษาเขมรเช่นเดียวกัน โดยนิยมใช้เป็นบทสวดเสริมพระพุทธคุณเพื่อความเป็นสิริมงคล และใช้ประกอบในการเจริญภาวนา ส่วนการศึกษา ของ สุปราณี ในเรื่อง “ธรรมกาย” ในคัมภีร์ตราราขนอกอาจจะให้ข้อสรุปเดียวกันว่า ธรรมกายเป็นกายที่อุดมด้วยญาณรู้แจ้งเป็นลักษณะเฉพาะของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าชั้นเป็นอจินไตยแล้ว เธอจึงให้เชื่อโยงให้เห็นด้วยว่าคร