ความเข้าใจเกี่ยวกับจิตและใจในธรรมะ : หน้า 331/374

หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับรวมงานวิจัยโดยอ่อน ไวในปลานาภาษาเขมรอาจแปลได้ 2 ความหมายคือ “จิต” และ “ใจ” ส่วนใน วิชาชธรรมภายกล่าวว่า “จิต” เป็นองค์ประกอบหนึ่งของใจ คำว่า “ใจ” ในวิชาชาธรรมาภายในนั้น พระเดชพระคุณพระมงคลเทพมุนี (สด จนทสโร) อธิบายว่าเห็นอย่างหนึ่ง จำอย่างหนึ่ง คิดอย่างหนึ่ง รู้อย่างหนึ่ง ทั้ง 4 อย่างนี้รวมเข้าเป็นจุดเดียวกันเรียกว่า “ใจ” ดังนั้น “ใจ” จึงหมายถึง ดวงเห็น ดวงจำ ดวงคิด ดวงรู้ ทั้ง 4 ดวงนี้รวมกันมาจรดอยู่กลางกั๊กคือกลาง กาย แล้วจะทำให้เห็นดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายมนุษย์ ซึ่งดวงธรรมที่ทำให้เป็น กายมนุษย์นี้มีที่ตั้งแห่งเดียว คือศูนย์กลางกั๊กของกลางกายของเรานั้นเอง ส่วนคำว่า “ศูนย์กลางกั๊ก” ที่ปรากฏในคัมภีร์ไตรลาน ซึ่งหมายถึง ตำแหน่งที่อยู่ตรงกลางกายระดับเดียวกันสะดือ นัยความสอดคล้องกับวิชาช ธรรมาภายตามที่พระเดชพระคุณพระมงคลเทพมุนีได้อธิบายว่า คำที่เรียกว่า “ใจ” นี้แหละเราต้องบังคับให้หยุดเป็นจุด เดียวกัน เห็น จำ คิด รู้ สื่ออย่างนี้ต้องมหุดเป็นจุดเดียวกัน อยู่กลางกายมนุษย์มารวมมหุดเป็นจุดเดียวกัน อยู่กลางกาย มนุษย์สะดือทะลุลงมาทะลุซ้าย กลางกั๊กข้างใน สะดือทะลุ หลังเป็นดั่งเส้นหนึ่งตีง ขวาทะลุซ้ายเป็นดั่งเส้นหนึ่งตีงตรง กัน ติงทั้ง 2 เส้น ตรงกลางจรดกัน ที่กลางจรดกันนั้นแหละ เรียกว่ากลางกั๊ก13