หลากฐานธรรมภายในคัมภีร์พูลธวณ : หน้า 349/374

หลากฐานธรรมภายในคัมภีร์พูลธวณ 1 ฉบับรวบงานวิจัยโดยอ่อน ของค้นอรส แอเชียกลาง และประเทศจีนแล้ว ยังแสดงให้เห็นประวัติศาสตร์ การเผยแผ่พระพุทธศาสนาโดยรวมอีกด้วย ทางฝังตะวันออกของอ่าวเบโกลดรงกันข้ามกับชมพุทธวีบ คือดินแดน สุวรรณภูมิอันเป็นที่ตั้งของอาณาจักรโบราณต่างๆ มีอาณาจักรทวารวดีย์เป็นต้น หลักฐานโบราณคดีและจารึกต่างๆ ที่แสดงความเป็นพระพุทธศาสนาจากทวาร วดี มีความเก่าแก่ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 11 เรื่องลงมา หลักฐานเหล่านี้สะท้อน ความหลากหลายของนิยายต่างๆ ของพระพุทธศาสนาในลักษณะการผสม ผสานกลมกลืนกัน ซึ่งบางครั้งไม่สามารถแยกแยะออกจากกันได้ ทั้งนี้เพราะ ความเป็นอุษสที่รับการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมสิเนื่อต่อกันมาหลายยุค หลายสมัยของภูมิภาคนี้เอง ในการศึกษาคัมภีร์โบราณจากเอเชียอาคเนย์นั้น พบหลักฐานว่าจั่วว่า “ธรรมภาย” อยู่ 2 ประเภท ประเภทแรกซึ่งเป็นประเภทที่พบมากที่สุดคือที่ปรากฎในคัมภีร์ภายในและอีกประเภทคือที่พบในคัมภีร์ที่บรรยายพระพุทธ คุณ ซึ่งเป็นเนื้อหาในส่วนการแนะนำการปฏิบัติธรรมแบบพุทธาสติ หลักฐานของคำว่าธรรมภายในที่พบในเอเชียอาคเนย์ ให้ความหมายของคำว่าธรรมภายในไปในทิศทางเดียวกันว่า เป็นภายในประกอบด้วยพุทธรัญอันเป็นเครื่องรู้แจ้ง ซึ่งเป็นความหมายที่สอดคล้องกับความหมายของคำว่าธรรมภายใน ในวิชาชาญธรรมภายในอย่างตรงไปตรงมา ธรรมภายในความหมายของกายแห่งพุทธญาณเครื่องรู้แจ้งนี้ น่าจะเป็นที่รู้จักดีในเอเชียอาคเนย์หรืออย่างน้อยในดินแดนล้านนานามแล้ว ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 20 เป็นอย่างช้า เพราะเป็นไปได้ว่า คาถาอุปปาตัสติที่ 348 | ดร.กิจชัย เอื้อเกษม