มังคลดาภิธาน: บทวิเคราะห์พระธรรม : หน้า 152/239

ประโยค๕ มังคลดาภิธานเปนแปล เล่ม ๕ หน้าที่ 152 ด้วยจิตเป็นเครื่องกำหนดทั้งปวง ซึ่งเป็นไปในระหว่าง ๆ จำเดิมแต่ เริ่มแรกจนถึงจบเทศนา บทว่า จับติโสด ความว่า มีโสด ตั้งในธรรม." [๒๙๙] อรรถกาโผงคลังสุขว่า "ชื่อว่า ปญฺญู นิวรณา ตนฺมิ สยม น โหณฏิ สุตฺต โชฌงคา ติ สยม ภาวนา ปรปฺริ คาถนติ ความว่า เมื่อเมื่อพระอิริยาสาวรฟังมัสมสตะอน เป็นที่สบาย นิ่วณ ๕ ย่อมต้องอยู่ในที่ใกล้. ก็ถ้าว่า ท่านย่อมเอาเพื่อ จะยังคุณสมให้เกิดขึ้นได้ในนั่นนเอง โผงคล ๓ ของท่านย่อม ถึงความเจริญมีที่ ด้วยประกาอนนี้ ถ้าไม่อาจ, จำเดิมแต่นั้น ท่านไปสู่พักกลางคืนและที่พักกลางวัน ไม่ละปีนั่นนั่นแล มิ ณิวรณ์ ๕ ได้แล้ว อั๋งคุณวิเศษให้เกิดขึ้น, แมไม่อาจให้คุณวิเศษ เกิดขึ้นในที่นี้ได้ ยังไม่ละปีนั่นนั่นแล ระหว่างภายใน ๓ วัน ข่ม นิิวรณ์ได้แล้ว จึงงคุณวิเศษให้เกิดขึ้น. พระผู้พระภาค ทรงหมาย เอาเหตุที่กล่าวแล้วนี้ จึงตรัสส่านว่า ปญฺญู นิวรณา ๗ เอวา ກນ ปรุ่งี คถนติ ฯ นี้. จริงอยู่ โผงคลอันพระอริยสาวได้รับราว เดียว ด้วยอำนาจกรฟังธรรมมีจิดและปราโมทย์เป็นปัจจัย อาศํคความ เป็นผู้พินิจในงานเป็นต้น ย่อมเสื่อมได้. แต่โผงคลทั้งหลาย แม่เมื่อได้ดูรเป็นสบายเป็นต้นเห็นนั่นนแล้วเกิดขึ้นอีก พระผู้พระภาค ย่อมตรัสว่า ย่อมถึงความเจริญมีในสมดังนั้น." [๒๙๙] ฏิกาโผงคลังสุขดังนั้นว่า "นิวกณ ๕ ชื่อว่า ย่อม ๑ สป.ป. ๗/๒๕๔.