ความมิดีในเบื้องหน้า : หน้า 121/239

ประโยค๕ - มังคลัจจําปีนี้เล่น ๔ - หน้า ๑๒๑ ว่าตีณ ทุจริตานี ปรนุปติน นี้ พระอรรถถกอาจารย์ ย่อมแสดงความที่บุคคลนั้นเป็นผู้มีความมิดีเป็นที่ไปในเบื้องหน้า ในสองบท นอกนี้ พึงทราบเน้อความตามแนวแห่งที่กล่าวแล้ว เพราะถึงความเป็นผู้ปรากฏ [๓๑๐] อรรถกาถํติวิวร ในโกศลสัจจุ และอรรถกถา ทุกข้อความในบทก็ดังอังคาส์ ในฤตำกนิบาดอังคุตตรนิกายว่า "บุคคลชื่อว่า ตโม เพราะประกอบด้วยความมิดี มีเกิดในระกูลต่ำในภายหลังเป็นต้น ชื่อว่าเป็นผู้มีความมิดีในเบื้องหน้า เพราะเช้าถึงความมิดีใน นรกอีก ด้วยกายจตุริเป็นต้น แม้ด้วยขอบทั้ง ๒ ดังว่ามนี้ พระผู้มะพระภาคตรัสความมิดีแห่งขันธ์นั้นเอง บุคคลผู้ประกอบด้วยความ รู้เรื่อง มีเกิดในระกูลต่ำในภายหลังเป็นต้น ชื่อว่า โชติ อธิบายว่า เป็นผู้ส่างไสว ชื่อว่า เป็นผู้มีความรุ่งเรืองเป็นต้นในเบื้องหน้า เพราะเช้าถึงความรุ่งเรืองคือเกิดในสวรรค์อีก ด้วยกายสุรินเป็นต้น ฯ ภูฎิกิดิยวร ในโกศลสัจจุเป็นต้นนั้นว่า "ชื่อว่า เป็นผู้มีดีเพราะเป็นผู้ราว่าว่า มิดี เพราะความไม่ปรากฏ เหตุมีเกิดในระกูลต่ำ ในภายหลังเป็นต้น บุคคลชื่อว่า มิดี เพราะประกอบด้วยความมิดี นั้น ท่านกล่าวว่าไวหารามีดวงของบุคคล เพราะประกอบด้วยความมิดี เหมือนอุตุหร่วว่า บุคคลชื่อวิมีความตระหนี่ เพราะประกอบ ด้วยความตระหนี่ เหตุนั้น บทว่า ตโม จึงมีชื่อตองว่า เป็นผู้มีดี คือวากระทำความเป็นคนบ่อย เกิดแล้ว เพราะความไม่ปรากฏ หรือว่า ลิงความลั้งในความมิดี ชื่อว่า เป็นผู้มีความมิดี