การควบคุมอารมณ์และความอดทนในชีวิต : หน้า 194/239

ประโยค ๕ - มังคลัตถทีปนี เล่ม ๔ หน้า ๑๙๔ "บุคคลว่าความโกรธได้แล้ว ย่อมไม่เศร้าโศกในกาลไหน ๆ ญาติทั้งหลายย่อมสรรเสริญการสะความหมายสุข บุคคลควรอดกลั้นยามใดที่เขาว่าแล้วของชนทั้งปวง สัตว์บุกรทั้งหลาย กล่าวความอดทนนี้ว่าสูงสุด." [แก้อรรถ] บรรดาญาณเหล่านั้น สอนว่า โก๋ วีรยา ความว่า ทั้งงความโกรธได้ ย่อมไม่เศร้าโศก ความจริง บุคคลเมื่อความเศร้าโศกย่อมเศร้าโศกเพราะปฏิญจนี้เอง เพราะไม่มีความโกรธ ความโกรธจำเป็นที่ไหน เพราะเหตุนี้ ท่านจึงกล่าวว่า "ย่อมไม่เศร้าโศกในกาลไหน ๆ." บทว่า มุทธุปทาน ความว่า ญาติงหลายย่อมสรรเสริญละความโลภุ่คำวล่าคือความเป็นคนออกตญญู ซึ่งมีความโลภุ่คุณที่ผู้อื่นทำแล้วก่อนคนเป็นลักษณะ. บทว่า สพพล ความว่า ควรอดทน้อยคำหยาบของชนแม้ทั้งหมด ทั้งชั้นต่ำ ชั้นกลาง และชั้นสูง. สองบทว่า เอตุ ขนุติ ความว่า ความอดทนต่อคำของชนทั้งหมดใด สัตบุรุษทั้งหลาย คือบันฑิตในปาก่อนทั้งหลายกล่าวแล้ว คืออย่ำกล่าวความอดทนนั้นว่า สูงสุด. ก็เพราะความเป็นผู้ประเสริฐเป็นต้นของสัตว์ทั้งหลาย ใคร ๆ หาทอรู้ได้ด้วยเหตุเพียงว่าการเห็นรูปไม่, เพราะแม้สัตบุรุษย่อมปรารถนีย์ว่าสวยในรูปทรง