การสนทนาธรรมและความมิดในภาคการศึกษา : หน้า 237/239

ประโยค 5-5- มิงคลิคถ้าปืนเปล่า เล่ม 4 - หน้าที่ 237 ย่อมเลิกงานทุกอย่างในภาคใด เหตุนัน กาลนัน ถือว่า เป็นที่ เลิกงานแห่งชุทหลาย (เวลาพลบค่ำ)" บทว่า ปูญฺญส คือ ในภาคอันสงแล้ว. สมจริงดังคำที่ท่านกล่าวไว้ในภิกษาสดคัญคำว่า "อุด ฐาธุเป็นไป ในความกำหนด. กาลใด ย่อมกำหนดซึ่งความมิด เหตุนัน กาลนัน ชื่อว่า กำหนดความมิด (เวลายใกล้รุ่ง) คือ เนื่องต้นแห่งวัน." ท่านกล่าวว่าที่ ๒ ไว้ด้วยคำเป็นต้นว่า สิลนฺุธร ดั่งนี้ ก็เพื่อ แสดงว่า "จิตย่อมหนุดในภกใด ย่อมฟังชนะในภากใด และถูก วิจิกิจฉารอบงำ คือถูกวิจิกิจฉานั้นประทุษร้ายแล้วในภาคใด การ สนทนาธรรมแมในภาคนัน ๆ ชื่อว่า การสนทนาธรรมตามภาค." [๒๖๖] ส่วนในอรรถกถาจุตกนิบาต อัฏฐตรนิยก ท่าน กล่าวไว้ว่า "บทว่า กาลน ได้แก่ ในภาคอันเหมาะสมอันสมควร. การสนทนากัน อันเป็นไป ด้วยสามารถกรถามปัญหาและแก้ปัญหา ชื่อว่า การสนทนาธรรม." [๒๖๗] ก็มึอัจจอธรว่า สงกูล (แต่) ตรงว่า สงกูล ดังนี้ ก็เพราะทำลากนิคติ และทิมะสระในเบื้องต้น ดูในศัพท์ ว่า สารตโตเป็นต้น. เพราะเหตุนี้ ในสนธิป สัทธ์นิปกม์ ท่านพระอัครราชมารเทวะ จึงกล่าวสูตรพร้อมทั้งอาทรนไว้ ด้วย คำเป็นต้นว่า "เมื่อสนธิคิดเบื้องปลายที่ สศัพท์แล้ว ก็ทะสะตัน. อัสฏฺฏโต เป็น สารตโต, สาราโค ก็เหมือนกันอย่างนั้น." ๑ มโน. ปู. ๒/๔๙๘