ความเคารพและความเป็นมงคล : หน้า 2/239

ประโยค - มังคลัตถทีนี้แปล เล่น 4 หน้าที่ 2 กว่าด้วยความเคารพ [๒๒] บุคคลทั้งหลายที่ควรทำให้หนัก ซึ่งว่า ครุ. เพราะ ฉะนั้น ไปเครงสํานิทธ์ พระอัจฉรสมัยธรรมะ จึงกล่าวว่า "ครุ ธาตุ เป็นไปในความอันสูง." บุคคลผู้ควรแก่ความเคารพมีมารดาและ บิดาเป็นต้น ชื่อว่า ครุ. แท้จริง บุคคลเหล่านั้น ปราชญ์ทั้งหลาย เรียกว่า ครุ เพราะฉะนั้น คือเพื่องฟู ได้แก่เปิดเผย คือ เป็น ผู้นิสลอย คือปรากฎ. อีกอย่างหนึ่ง มารคาและบิดาเป็นต้นเหล่านั้น ท่านเรียกว่า ครุ เพราะอรรถว่าเป็นผู้พัน ดั่งตรัสหิน ภาวะแห่งบุคคล ผู้นั้น ชื่อว่า คารวะ ได้แก่ การทำให้หนัก ในคารวรบุคคลมีมารดาและ บิดาเป็นต้นนั้น. เหตุนัน์ ในอรรถกถา ท่านจึงกล่าวว่า " การทำให้ หนัก คือความเป็นผู้มีความเคารพ ตามสมควร ในบุคคลเป็นต้นว่านะ พุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธ พระสาวกของพระตถาคต อาจารย์ อุปชฌายะ มารดาบิดา พี่ชาย พี่หญิง ผู้ควรแก่การประกอบความทำให้หนัก ชื่อ ว่า ความเคารพ." [ คารวะเป็นมงคล อารวะไม่เป็นมงคล] ความเคารพนั้น พระผู้พระภาคตรัสว่า เป็นมงคล เพราะเป็น เหตุแห่งอิฐฐสมมีปุลกพึงอาอิ. ก็ความที่อาระนั้นไม่เป็นมงคล เป็นอันพระผู้พระภาคทรงแสดงแล้ว ด้วยการตรัสความที่คาระนั้น เป็นมงคล ความจริง ความไม่เคารพ พึงทราบว่าเป็นมงคล เพราะเป็นเหตุแห่งอิฐฐสมมีปุลกดีต้น. อ.ปรมฤดู โชติภา ขุทกปราจารณบา. ๑๕๙.