การสำรวมในพระพุทธศาสนา : หน้า 82/304

ประโคม - พระจั้มปิฎกถอดคำแปล ภาค ๙ หน้า 80 [แก้ถอรณ] บรรดาบเหล่านั้น ว่า เหตุสงฺญิโต ความว่า ชื่อว่า ผู้มีมืออันสำรวมแล้ว เพราะความไม่มีกานอันมือเป็นต้น หรือกร ประทานสัตว์เหล่านี้เป็นต้นด้วย นัยแม้ในบทที่ ๒ ก็เหมือนกันนี้ ก็ ชื่อว่าผู้มีวาจาสำรวมแล้ว เพราะไม่ทำวิจิตร มีพูดเท็จทางวาจาเป็นต้น บทว่า คุญฺญตฺตกฺโถ คือ ผู้มัดอาพ้นสำรวมแล้ว อธิบายว่า ผู้ไม่ทำอการแปลก มีโคลงกา สังสีละ และยักคิว เป็นต้น บทว่า อญฺญตุตฺโถ ความว่า ผู้ฝืนในภาวะมุญฺญตญฺญมฺฐาน กล่าวคือ โคจรธรรมอันเป็นไป ณ ภายใน บทว่า สมา ฐิตฺโต คือ ผู้ถือถ้วนตั้งมั่นด้วยดีแล้ว สองบทว่า เอกฺโสงฺสุโต ความว่า เป็นผู้มุ่งต่อผู้เดียว ยินดีแล้วด้วยดี คือ มีเจตนินันแล้วด้วยอารมแห่งตน อํานินแต่ดาว ประพฤติในวิปสนา จริงอยู่ พระเสบาบุลลคุณทุกจำพว ตัง้น แต่กลายานุปฺปุน ก็ยอมดีด้วยอารมแห่งตน เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าผู้นำสันโดบ ส่วนพระอรหันต์ เป็นผู้บดีแล้วโดยส่วนเดียวและ พระผู้มีพระภาคทรงหมายเอาพระอรหันต์นั้น จิตตสำนวว่า "เอกโณ สุนฺตุโค."