คัมภีร์ปฏิรูปมนุษย์ : หน้า 74/397

คัมภีร์ปฏิรูปมนุษย์ ด้วยคุณสมบัติต่างๆ ของใจละเอียด ผู้ที่มีใจละเอียดจึงมี โยนิโสมนสิการ คือ สามารถตรองปัญหาต่าง ๆ ได้ลึกซึ้ง จนกระทั่งเจาะสาว ไปหาเหตุอันแท้จริงของปัญหาต่างๆ ได้ ตัวอย่างเช่น การทำปาณาติบาต หรือเรื่องการฆ่า ไม่ว่าสัตว์ขนาดใหญ่ ขนาดเล็ก หรือขนาดจิ๋ว คนใจ ละเอียดจะไม่ฆ่าอย่างเด็ดขาด อย่างไรก็ตามในชีวิตประจําวันของคนธรรมดาโดยทั่วไป หรือ แม้คนทั้งโลก ในเรื่องการฆ่าคนนั้นเขาย่อมไม่ท่ากัน การฆ่าสัตว์ใหญ่ๆ เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย ก็ไม่ทำกัน การฆ่าสัตว์ขนาดกลาง เช่นกวาง เก้ง หมู หมา ก็ไม่ทำกัน แม้สัตว์ขนาดเล็ก เช่น เป็ด ไก่ ก็ไม่ทำกัน แต่ที่ มักจะล่วงละเมิดวินัยกันเป็นประจำ ก็คือการฆ่าสัตว์ขนาดจิ๋ว เช่น ยุง มด แมลงสาบ ฯลฯ เพราะคิดว่าคงไม่ใช่เรื่องบาปกรรมอะไร เนื่องจากสัตว์ จิ๋วๆ เหล่านี้มาก่อความเดือดร้อนให้ก่อน ความคิดเช่นนี้เป็นความคิด ของคนใจหยาบ ความใจหยาบของเขาทำให้ไม่สามารถคิดพิจารณาสาวไป หาต้นเหตุที่แท้จริงได้ จึงฆ่าสัตว์ด้วยการใช้ยาพิษบ้าง ตบตีบ้าง การทำ เช่นนี้นอกจากจะไม่สามารถกำจัดสัตว์แห่งความเดือดร้อนให้หมดไปได้แล้ว ยังต้องเดือดร้อนรําคาญไปตลอดชีวิต กลายเป็นบาปกรรมติดชีวิตไปใน ภพหน้าอีกด้วย ส่วนคนใจละเอียด มีโยนิโสมนสิการ ย่อมคิดกำจัดยุงที่ต้น เหตุ ด้วยการร่วมมือกันกำจัดแหล่งน้ำสกปรก หรือระวังป้องกันไม่ให้มี แหล่งน้ำคร่า น้าเน่า น้ำโสโครกเกิดขึ้น ในที่สุดยุงจะหมดไปโดยไม่ต้องฆ่า จึงไม่ต้องทำบาป คือสามารถกำจัดเหตุเดือดร้อนได้ โดยไม่สูญเสียศักดิ์ ศรีแห่งความเป็นมนุษย์ของตนเอง ส่วนมด แมลงวัน แมลงสาบที่สามารถแพร่พันธุ์กันมากมาย ก็เพราะเศษอาหาร ที่เราทิ้งขว้าง ไม่กำจัดให้เรียบร้อยนั่นเอง เมื่อมอง