คัมภีร์ปฏิรูปมนุษย์: สังคหวัตถุธรรม : หน้า 182/397

១៦៨ คัมภีร์ปฏิรูปมนุษย์ ๓. การประพฤติให้เป็นประโยชน์ (อัตถจริยา) ๔. ความเป็นผู้มีตนเสมอในธรรมทั้งหลายตามควร (สมานัตตตา) พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเรียกสังคหวัตถุ ๔ ว่า เป็นธรรม เครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจคนให้อยู่ร่วมกันได้ด้วยความรักและสามัคคี ทั้งทรง เปรียบสังคหวัตถุ ๔ ว่า เป็นเสมือนเพลา หรือสลักรถที่เชื่อมล้อทั้ง ๒ ด้านไว้จึงทำให้รถแล่นไปได้ ถ้ารถปราศจากเพลาหรือสลักเสียแล้ว ย่อม แล่นไปไม่ได้ฉันใด ถ้าโลกนี้ขาดสังคหวัตถุธรรมเสียแล้ว ความเคารพ นับถือกันระหว่างบุคคล ย่อมไม่เกิดขึ้นฉันนั้น เช่นบุตรธิดาก็ไม่มีความ เคารพนับถือมารดา บิดา เป็นต้น โดยเหตุนี้ บัณฑิตทั้งหลายจึงให้ความสำคัญต่อการปฏิบัติสังคห วัตถุธรรมเป็นอย่างยิ่ง และบุคคลใดก็ตามที่มีอริยวินัยประพฤติปฏิบัติ สังคหวัตถุธรรมอย่างสม่ำเสมอ ย่อมได้รับการสรรเสริญจากผู้รู้ทั้งหลาย ข้อคิดเกี่ยวกับสังคหวัตถุธรรม โดยเหตุที่โลกเรานี้มีทรัพยากรอยู่อย่างจำกัด คนทั่วไปจึง พยายามกอบโกยทรัพย์สมบัติเข้ามาไว้ในครอบครองให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ แม้จะต้องประพฤติทุจริต คนส่วนมากจึงเห็นแก่ตัว ไร้หิริโอตตัปปะ อยู่ ร่วมกันในสังคมอย่างชนิดที่มือใครยาวสาวได้สาวเอา หาความเมตตากรุณา ต่อกันได้ยาก คนที่ไม่สมปรารถนาในสิ่งที่ตนอยากได้ก็เป็นทุกข์ หรือได้ น้อยกว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้ก็เป็นทุกข์ คนในสังคมจึงต่างรู้สึกว่าตนเองอยู่ใน โลกของความขาดแคลนสารพัด และความขาดแคลนมีทั้งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม จาก สังคหวัตถุธรรม ย่อมมีนัยว่า พระองค์ทรงประจักษ์ว่า ความขาดแคลน อย่างหนักหนาสาหัสของคนเรา มีอยู่ ๔ ประการด้วยกัน คือ 9