ความเป็นมนุษย์และการฟังพระสัทธรรม : หน้า 154/297

ประโยค - พระธรรมปฏิทัศดา แปล ภาค ๖ หน้า 152 "มหาพิธี ชื่อว่าความเป็นมนุษย์ หาได้บาก, ก็ฟังพระ สัทธรรม ก็อย่างนั้น, ถากุฎิขึ้นแห่งพระพุทธเจ้า ก็หาได้ยาก เหมือนกัน; เพราะว่าทั้ง ๑ อย่างนี้ บุคคลอาจได้โดยลำบาก ยิ่ง" เมื่อจะทรงแสดงธรรม ตรัสพระคาถานี้:- "ความได้ดั่งภาพเป็นมนุษย์ เป็นการยาก, ชีวิตของสัตว์ทั้งหลาย เป็นอยู่อยาก, การฟัง พระสัทธรรม เป็นของยาก, การที่จะดีขึ้นแห่งพระพุทธเจ้าหลายเป็นการยาก." [แก้รร] เมื่อความแห่งพระคาถานี้ พึงทราบดังนี้ว่า "กึ่งนี้ชื่อว่า ความได้ดั่งภาพเป็นมนุษย์ ชื่อว่ายาก เป็นการยาก เพราะความเป็นมนุษย์ บุคคลอาจได้ด้วยความพยายามมาก ด้วย กุศลมาก, ถึงชีวิตของสัตว์ทั้งหลาย ก็นับว่าเป็นอยู่ยาก เพราะทำกรรมมีกิริยาเป็นต้นเนื่อง ๆ แล้วสัมผัสความเป็นไปแห่งชีวิตบ้าง เพราะชีวิตเป็นของน้อยบ้าง, แม้การฟังพระสัทธรรม ก็เป็นการ ยาก เพราะค่ามิบุคคลผู้แสดงธรรมมาได้ว่า ในบั้นปลายไม่ใช่น้อย, อันนี้ ถึงกาลที่อุปัฏฐขึ้นแห่งพระพุทธเจ้าหลาย ก็เป็นการยาก เหมือนกัน คือได้ยากยังนัก เพราะอธิกรณ์สำเร็จด้วยความพยายามมาก, และเพราะกาลที่อุปัฏฐขึ้นแห่งท่านผู้อนุญาตอันสำเร็จแล้ว เป็นการได้โดยยาก ด้วยพันแห่งโกฏิกับ แม่วไม้น้อย.