ขบวนการพรหมสมาช และ อารยสมาช ในประวัติศาสตร์อินเดีย : หน้า 106/481

3.11.1 ขบวนการพรหมสมาช สมาคมนี้เกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2371 โดย ราม โมหัน รอย เป็นผู้ก่อตั้ง ณ เมืองกัลกัตตา หลัก การใหญ่ของสมาคมพรหมสมาช คือ 1. เป็นเอกเทวนิยม ถือว่าเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่มีองค์เดียวคือ พระพรหม พระองค์ทรง มีตัวตนและไม่เคยอวตารลงมาเป็นอะไรเลย 2. เชื่อว่าอาตมัน ไม่ตาย 3. เชื่อว่าในความหลุดพ้น โดยการสำนึกผิดและทำความดี 4. ปฏิเสธคำสอนเรื่องสังสาร ประเพณีกุมารสมรสและระบบวรรณะ 5. สนับสนุนให้หญิงหม้ายแต่งงานได้ และออกกฎหมายห้ามชายมีภรรยาหลายคน และห้ามทำพิธีสตี (พิธีหญิงหม้ายต้องชดเชยกองไฟตายตามสามี) ในปี พ.ศ. 2408 สมาคมนี้ได้แตกแยกเป็น 2 สาย คือ อาทิพรหมสมาช โดยมี เทเพนทร นาถตะกอร์เป็นผู้นำสาขานี้มุ่งรักษาหลักการดั้งเดิมของสมาคมไว้และอีกสาขาหนึ่งคือ สาธารณ พรหมสมาช ภายใต้การนำของ เกษับจันทรเสน สาขานี้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงบ้าง อย่าง เช่น เกษับจันทรเสนได้ประดิษฐ์สัญลักษณ์ของนิกายนี้ขึ้นมาใหม่ เป็นรูปตรีศูล ไม้กางเขนและ ดวงจันทร์เสี้ยว เป็นเชิงรวม 3 ศาสนา คือ ฮินดู คริสต์ อิสลาม เข้าด้วยกัน และบางครั้ง จันทรเสนก็แสดงตนว่าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับพระเยซูคริสต์ แต่เมื่อถึงแก่กรรมได้ ออกพระนามพระเจ้าจนวาระสุดท้าย 3.11.2 ขบวนการอารยสมาช สวามี ทยานันทะสรัสวดีเป็นผู้ตั้งขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2418 ณ เมืองบอมเบย์ หลักการใหญ่ ของสมาคมนี้ ถือคำสอนในคัมภีร์พระเวทเป็นพื้นฐานของการปฏิบัติ ได้นำเอาพระเวทขึ้นมา ศึกษาอย่างจริงจัง และได้นำศาสนาขึ้นมาเป็นอุดมการณ์ของชาติ เทพเจ้ามีลักษณะเป็นเอกนิยม ให้ความเคารพพระพรหม ปฏิเสธระบบวรรณะ ทฤษฎีอวตารและกุมารสมรส อนุญาตให้หญิง หม้ายแต่งงานใหม่ได้ 3.11.3 ขบวนการกฤษณะมิชชั่น สมาคมนี้มีศรีรามกฤษณะ สวามีวิเวกานันทะ เป็นผู้ก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2440 ยึดหลัก การประนีประนอม ยอมรับคำสอนของทุกศาสนาที่มีผู้นับถือในอินเดียว่าไม่มีความขัดแย้งกัน ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ์ - ฮินดู DOU 91