ปรัชญาในศาสนาฮินดู : หน้า 74/481

แบ่งออกเป็น 3 คู่ ดังนี้คือ คู่ที่หนึ่ง ปรัชญานยายะ เจ้าลัทธิคือ ท่านโคตมะ ปรัชญาไวเศษิกะ เจ้าลัทธิคือ ท่านกณาทะ คู่ที่สอง ปรัชญาสางขยะ เจ้าลัทธิคือ กาปีละ ปรัชญาโยคะ เจ้าลัทธิคือ ปตาญชลี คู่ที่สาม ปรัชญามีมามสา หรือปูรวมมางสา เจ้าลัทธิคือ ไซมินิ ปรัชญาเวทานตะ หรืออุตตรมมางสา เจ้าลัทธิคือ พาทรายณ์ หรือ วยาส คู่ทีหนึ่ง นยายะ (Nyaya) เป็นระบบปรัชญาที่ค้นหาความเป็นจริง โดยการวิเคราะห์และโต้แย้งเชิงตรรกวิทยา ผู้ เป็นศาสดาของปรัชญาในระบบนี้คือ “โคตมะ” ผู้แต่ง “นยายะสูตร” ซึ่งสันนิษฐานกันว่า คัมภีร์เล่มนี้อาจจะแต่งขึ้นเมื่อประมาณศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสตกาล และเป็นคัมภีร์ที่พิสูจน์สิ่ง ต่าง ๆ ว่าเป็นจริงทางตรรกวิทยา จึงมีลักษณะเป็นปรัชญาประเภทสัจจปรมาณูนิยม (Atomistic realism) ไวเศษิกะ (Vaisesika) ศาสดาผู้ก่อตั้งลัทธินี้ก็คือ กณาทะ หรือ กัสสยป ผู้เขียน “ไวเศษกะสูตร” ซึ่งเป็นคัมภีร์ที่ เชื่อกันว่ามีลักษณะเป็นอเทวนิยม (non-theistic) เพราะไม่ได้อ้างถึงพระเจ้าเลย แต่ได้กล่าว ถึงความมีอยู่ของปรมาณูแห่งธาตุต่าง ๆ ซึ่งมีจำนวนนับไม่ถ้วน ทัศนะนี้จึงคล้ายกับปรัชญา นยายะแต่ต่างกันตรงที่ไวเศษิกะเน้นหนักไปในทางอภิปรัชญา ในขณะที่นยายะพัฒนาแนวคิด ไปในทางตรรกวิทยาและญาณวิทยา ไวเศษิกะจึงเป็นแบบพหุนิยม (pluralistic) นอกจากนี้ไวเศษิกะยังมีทัศนะคล้ายกับนยายะในเรื่องของกฎแห่งสังสารวัฏ คือเชื่อใน เรื่องการเวียนว่ายตายเกิด โดยมีอวิชชาเป็นสาเหตุ การที่จะหลุดพ้นหรือเข้าสู่โมกษะได้นั้นจะ ต้องมีความรู้แจ้งในความเป็นจริง ไม่หลงติดในความสุขและหลบหลีกจากความทุกข์ โดยหยุด กระทำกรรมเพื่อว่าผลของกรรมใหม่จะได้ไม่เกิดขึ้น และผลของกรรมเก่าก็จะหมดไปในที่สุด เมื่อนั้นชีวาตมัน ซึ่งเป็นวิญญาณบริสุทธิ์ก็จะหลุดจากห่วงกรรมเข้าสู่โมกษะ (การหลุดพ้น) ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ์ - ฮินดู DOU 59