คำสอนของขงจื้อเกี่ยวกับการปกครองและจริยธรรม : หน้า 244/481

คำสอนของขงจื้อเกี่ยวกับการปกครองและจริยธรรม ปรัชญาด้านต่าง ๆ ของขงจื้อ สรุปสาระได้ ดังนี้ 1. ปรัชญาการเมือง รัฐบาล คือ ศูนย์กลางของการปกครอง การตั้งรัฐบาลเป็นผลของความคิดพิจารณาโดย ถี่ถ้วน ขงจื้อได้ชี้ให้เห็นความสำคัญของรัฐบาล 2 ประการดังนี้ 1.1 อำนวยประโยชน์แก่ประชาชน 1.2 การสร้างกฎต่าง ๆ รัฐบาลจะดีได้เพราะสังคมมีขนบธรรมเนียมและจารีตประเพณี ที่ดี ดังนั้น รัฐบาลที่ดีจึงควรยึดหลัก 3 ประการ ดังนี้ 1) อาหารเพียงพอสำหรับราษฎร 2) มีกำลังทหารพอสมควร 3) มีความเชื่อมั่นในประชาชน 2. ปรัชญาการปกครอง ธรรมดาผู้ปกครองถ้าบำเพ็ญตนให้มีสัมมาคารวะและข่มตนเองได้แล้ว ประชาชนใน ปกครองจะพลอยมีคุณธรรมอันนั้นไปด้วย ถ้าผู้ปกครองรักความเที่ยงธรรมและรู้หน้าที่ของตน แล้ว ประชาชนในปกครองจะไม่กล้าละเมิดข้อกำหนดกฎหมายได้ ถ้าผู้ปกครองรักในความ อ่อนโยน เห็นอกเห็นใจกันและเชื่อถือกันแล้ว ประชาชนในปกครองคงจะต้องประพฤติเช่นนั้น ตามไปด้วย เมื่อผู้ปกครองตั้งตนให้เที่ยงตรงแล้ว ประชาชนในบังคับบัญชาย่อมทำตามหน้าที่โดยไม่ ต้องขอร้อง แต่เมื่อผู้ปกครองไม่ตั้งตนให้เที่ยงตรงแล้วแม้จะขอร้องสักเท่าใดประชาชนในบังคับ บัญชาก็หาเชื่อฟังไม่ รัฐบาลที่ดีคือ รัฐบาลที่ทำให้ผู้อยู่ในความคุ้มครองเป็นสุขและเป็นที่พอใจของประชาชนที่ อยู่ต่างด้าวไกลออกไป ถ้าผู้ปกครองนิยมการข่มตนเองอยู่เป็นเกณฑ์ ประชาชนก็จะว่านอน สอนง่ายตามลำดับคำบังคับบัญชาของผู้ปกครองนั้น ถ้ารัฐบาลจำเป็นต้องสละสิ่งใดสิ่งหนึ่งในการปกครองแล้ว สิ่งแรกที่สละได้คือ ทหาร สิ่ง ต่อมาคืออาหาร เนื่องจากมีเหตุผลว่ามนุษย์หนีความตายไม่พ้น รัฐบาลจึงไม่สามารถสูญเสีย Hopfe, Lewis M. Religions of the World. 6th ed, 1994 p.203-205. ศ า ส น า ข ง จื้อ DOU 229