ธรรมะและความยุติธรรมในตลาด : หน้า 438/591

ธรรมะเพื่อประชาช ผู้มีความเที่ยงธรรม ๔๓๗ แต่เพราะเขาดำรงอยู่ในตำแหน่งนั้น เมื่อเขาพูดคำไหนก็ต้อง เป็นค่านั้น ต่อมามีพ่อค้าน่าม้ามา ๕๐๐ ตัว จากแคว้นอุตตราปถะ เพื่อขายแก่พระเจ้าพรหมทัต พระเจ้าพรหมทัตตรัสเรียกบุรุษ นั้นให้มาตีราคา เขาตีราคาม้า ๕๐๐ ตัว เพียงแค่ข้าวสาร ๑ ทะนาน แล้วให้เอาม้าไปไว้ในคอก เมื่อเป็นเช่นนั้นพวกพ่อค้าก็จนปัญญา ครั้นหมดที่พึ่งจึงไปหาพระโพธิสัตว์ แล้วเล่าเรื่องราวทั้งหมด ให้พระโพธิสัตว์ฟัง พระโพธิสัตว์ได้ออกอุบายให้พ่อค้าม้าไป ติดสินบนบุรุษนั้น ด้วยการให้บุรุษนั้นตีราคาข้าวสาร ๑ ทะนาน เท่ากับเมืองทั้งเมือง เมื่อบุรุษนั้นตอบตกลงจึงพากันไปเข้าเฝ้า พระราชา พระโพธิสัตว์และอำมาตย์ทั้งหลายพากันไปเข้าเฝ้า พระราชาด้วย เมื่อไปถึงพ่อค้าได้กราบทูลว่า “ข้าแต่สมมติเทพ ข้าพระองค์รู้มาว่า ม้า ๕๐๐ ตัว มีราคาเท่าข้าวสารทะนานหนึ่ง แต่ข้าวสารทะนานหนึ่ง พวกข้าพระองค์ไม่รู้ว่ามีราคาเท่าไร ขอพระองค์โปรดถามพนักงานตีราคาดูเถิด” พระราชาตรัสถาม บุรุษนั้น บุรุษนั้นกราบทูลว่า “มีราคาเท่ากับเมืองพาราณสีทั้ง ภายนอกและภายใน พระเจ้าข้า” ครั้งก่อนบุรุษนั้นตีราคาม้า ๕๐๐ ตัว เท่าข้าวสาร ๑ ทะนาน