อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก : หน้า 41/370

อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก ๑.๕ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนพระจันทร์เพ็ญ พระธรรมเปรียบเหมือนกลุ่มรัศมีของพระจันทร์ พระสงฆ์เปรียบเหมือนโลกที่อับอับด้วยรัศมีของพระจันทร์เพ็ญ ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๖ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนดวงอาทิตย์อ่อน ๆ พระธรรมเปรียบเหมือนรัศมีของดวงอาทิตย์ พระสงฆ์เปรียบเหมือนโลกที่ดวงอาทิตย์นั้นกำลังมีดินแล้ว ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๗ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนเมฆฝนใหญ่ พระธรรมเปรียบเหมือนน้ำฝน พระสงฆ์เปรียบเหมือนกัลลาสแล้วเปรียบเหมือนชวนทบ ซึ่งกองรังรับลออฝนเพราะฝนนัน ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๘ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนสารที่มีสีโลด พระธรรมเปรียบเหมือนอุบายฝึกส่า อาชาไนย พระสงฆ์เปรียบเหมือนผูม่อชาไนยที่ถูกฝึกมาดแล้ว ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๙ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนคัล видаแพทย์ (หมอผ่าตัด) เพราะทรงถอนลูก คื อ ทิฏฐิโอภาแล้วเปรียบเหมือนอุบายนูที่ช่วยถอนลูกศร คื อ ทิฏฐิออกได้ พระสงฆ์ผูถอนลูกศร คือ ทิฏฐิออกแล้ว ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๑๐ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนจักรแพทย์ เพราะทรงลอกพืดตา คือ โมนะ (ความหลง) ออกได้แล้ว พระธรรมเปรียบเหมือนอายแรคเครื่องลอกตา (ตา) พระสงฆ์ผู้อยู่บนฉันท์ตา อันลอกแล้ว ผู้อยู่บนดวงตา คือ อญฺญา (ความรู้แจ้ง) อันสดใส เปรียบเหมือนชนบทที่ลอกตาพันตามแล้วดวงตาสดใสม ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๑๙ ๑.๑๑ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนแพทย์ผู้ฉลาด เพราะทรงสามารถกำจัดพยาธิโรค คือ กิเลสพร้อมทั้งอุบาย (กิฬาสี่นอนอยู่บนเสนาสน) ออกได้ พระธรรมเปรียบเหมือนกลสี่ปรุงถูกต้องแล้ว พระสงฆ์ผู้พยาธิ คือ กิเลส และอุบายอันระงับแล้ว เปรียบเหมือนหมู่ชนที่ได้รับกลส้อนถูกต้องจนพยาธิรงบังแล้ว ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๒๐ ๑.๑๒ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเหมือนผู้ชำระ พระธรรมเปรียบเหมือนทางดีหรือพื้นที่ปลอดภัย พระสงฆ์เปรียบเหมือนผู้เดินทางถึงที่หมายอย่างปลอดภัย ช.ข. (อรรถ) มก. ๑๙/๒๐