อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก : หน้า 339/370

๓๙๙ อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก ผู้นั้นหลายกำลังเข้าไปสู่เรือนบ้าง ออกไปบ้างกำลังเดินไปตามถนนบ้าง นั่งอยู่ท่ามกลางทางสี่พังบ้าง เขาก็รู้ว่า คนเหล่านั้นเข้าไปสู่เรือน คนเหล่านั้นเดินไปตามถนน คนเหล่านี้นั่งท่ามกลางทางสี่พัง ฉันใดดูด่วนมาดู ภิกษุซึ่งนั้นแล ฯฯ เมื่อจิตตั้งมั่นแล้ว ฯฯ เธอยอมน้อมในจิตไปเพื่อหยั่งรู้การอจิต และการเกิดของสัตว์ทั้งหลาย เห็นสัตว์ทั้งหลายที่กำลังจิต กำลังอุปัชฌาย์ เล่า ประณีตผิวพันธรดี ผิวพันธราม สุภัทรได้ดี ตายกาย ด้วยทิพยจักษุอันบริสุทธิ์ เกินจักษุของมนุษย์ย่อมรู้ร้อนรู้ร้ายสัตว์ผู้เป็นไปตามกรรม ที่สี (เทละ) มก. ๑๒/๒๐ ๒.๔.๒ เรือนสองหลังมีตรูว่ามีร่างผู้มีจิตอยู่อาศัยท่ามกลางเรือน พึงเห็นหมู่อูมนุษย์กำลังเข้าต่อเรือนบ้าง กำลังออกจากเรือนบ้าง กำลังเดินไปบ้าง กำลังเที่ยวไปบ้าง ฉันใด ภิกษุยอดเห็นหมู่อูมนุษย์ที่กำลังจิต กำลังอุปัชฌาย์ เล่า ประณีต มีผิวพรรณดี มีผิวพรรณทราม ได้ดี ตายกาย ด้วยทิพยจักษุ อันบริสุทธิ์ ล่วงรู้ถึงมูลสัตว์ผู้นั้นเป็นไปตามกรรม ฉันนั้นเหมือนกันแล ม.ม. (พุทธ) มก. ๑๙/๒๕ ๒.๔.๒ บุรุษผู้กำลังอยู่อีกตรงกลางเรือนนั้น จะพึงเห็นหมู่ชนกำลังเข้าไปบ้าง กำลังเดินวนเวียนอยู่ที่เรือนบ้าง ฉันใด สาวของเราทั้งหลายฉันนั้นแล ปฏิบัติตามปฏิปทาที่เราบอกแล้ว ย่อมเห็นหมู่สัตว์กำลังจิต กำลังอุปัชฌาย์ เล่า ประณีต มีผิวพรรณดี มีผิวพรรณทราม ได้ดี ตายกายด้วยทิพยจักษุอันบริสุทธิ์ ย่อมรู้ชึ่งมุสัตว์ผู้เป็นไปตามกรรม ด้วยประการฉะนี้ ม.ม. (พุทธ) มก. ๒๐/๕๖ ๒.๕ อัศจรรย์ญาณ (ทำให้ลำสั้นไป) ๒.๖.๑ เปรียบเหมือนระบำเนาะยอดเขา ใสสะอาดไม่ขุ่นมัว บรรดาผู้กำลังอยู่นบนขบระนั้น จะพึ่งเห็นหอไฉง และหอขาวต่างๆ บ้าง ก่อนกรวด และก่อนหินบ้าง ฝูงปลาบ้าง กำลังว่ายอยู่บ้าง หยุดอยู่บ้าง ในสระน้ำน เขาพิพาก็เห็นอย่างนี้ว่า สระน้าสะอาดไม่ขุ่นมัว หอยโข่ง และหอยกามต่างๆ บ้าง ก่อนหินบ้าง ฝูงปลาบ้าง เหล่านี้ กำลังว่ายอยู่บ้าง หยุดอยู่บ้าง ในสระน้ำนั้น ฉันใด สาวกของเราทั้งหลายฉันนั้นแล ปฏิบัติตามปฏิบัติที่เราบอกแล้ว ย่อมทำให้ดังเช่นว่าวิญญติ ปัญญาวิมุตติ อันหาาสะไม่ได้เพราะอาศัยสืบไปด้วยปัญญานั่นเองในปัจจุบัน