การฝึกฝนและการศึกษาในพระไตรปิฎก : หน้า 231/370

2220 อุบาปุปมอยจากพระไตรปิฎก 2.2 นายสารฝึกม้าฝึกฉลาด เป็นอาจารย์ฝึกฝนม้า ขึ้นสุดอันเทียมมาแล้ว ซึ่งมีแต่ล้วนวางไว้แล้ว ถือเชือกด้วยมือซ้าย ถือเส้าด้วยมือขวา ขับไปทางซ้ายก็ได้ ถอยกลับขวาก็ได้ ในถนนใหญ่ ๕ แยก ซึ่งพื้นเรียบตามความประสงค์ ฉันใด ดู่อภิญญูทั้งหลาย ก็ภุชู่อสนศึกษาเพื่อจะรักษา ศึกษาเพื่อจะสำรวม ศึกษาเพื่อจะฝึกฝน ศึกษาเพื่อจะบังอินทรีย์ทั้ง ๕ เหล่านี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ดู่อภิญญูทั้งหลาย ภภิญญูชื่อว่า เป็นผู้คุ้มครองวาทาในอินทรีย์ทั้งหลายเหล่านั้นแหละ. สัง.สพท. (พุทธ) มก. ๒๕๘๙/๓๕ 2.3 ภิญญู่อเล่เรียนธรรม คือ สุตตะ... เวลาก็ธรรมทั้งหลาย ย่อมไม่ปรากฏแก่เธอผู้มีความสุขอยู่ในฐานะนั้น รวมภิญญูมีฤทธิถึงความชาญาญแห่งจิต ก็ไม่ได้แสดงธรรมทั้งหลายย่อมไม่ปรากฏแก่เธอผู้มีความสุขอยู่ในฐานนั้นเลย ทั้งภิญญูมีฤทธิถึงความชาญาญแห่งจิต ก็ไม่ได้แสดงในเทพบริวาร แต่เทพบุตรอ่อนแอแสดงในเทพบริวาร เธอมีความคิดอย่างนี้ว่า ในกาลก่อนเราได้ปรูดิตพรหมจรรย์ในธรรมวินัยนี้นี่ คือธรรมวินัยนั้นเอง ตสิงห์เกิดขึ้นซ้ำ แต่ว่าสัตว์นั้นย่อมเป็นผู้บรรลุคุรเจษฯ. เร็วพลัน ดู่อภิญญูทั้งหลาย บูรษผู้ลาดตระเสียงสังเขาเดินทางไกล พึงได้ฟังเสียงสังเขา เขาไม่พึงมีความสงสัยหรือเคลือบแคลงว่า เสียงสังเขาหรือมิใช่หนอ ที่แท้เขาพึงถึงความตกลงใจว่า เสียงสังเขา ฉันใด ภิญญูฉันนั้นเหมือนกัน ย่อมเล่าเรียนธรรม ฯลฯ ย่อมเป็นผู้บรรลุคุณธรรมเช่นรวดเร็ว. อัง.จตุจก. (พุทธ) มก. ๙๕/๕๑๙ 3. ภิญญู กับ ปัจจัย ๔ 3.1 ภิญญูแก้ปัจจัย ย่อมสินเดชอับแสงระหว่างบริคั ๔ คัลยากับหาปะกิ และถ้าฉนไฟดับแล้ว นะวั้น ส่วนภิญญูนี้สดจากปัจจัยนั้น เป็นผู้บรรลุธรรม ประพฤติตีครองงามอริยะอยู่เป็นนิ่ง ย่อมมีเดช (ส่ายาร) คลายราชสีห์ ฯนั้น ม.ม. (อรรถ) มก. ๑๗/๒๙ 3.2 ภิญญูใช้ลอยเสนาะ ไพรสณฑ์ โคนไม้ ป่า เจ็ฒภูเขาที่นปปรารถนาแล้ว ดูลูกครรพลันดูช่างขัมะนิลจากโลง ฯนั้น. อัง.จตุจก. (อรรถ) มก. ๗/๕๓๙ 3.3 สมพราหมณ์เสียงชีวิตด้วยมิฉฉาวาอาชีพ เพราะเด็จฉานวิชา คือ วิชชาคุ์ ที่ เรียกว่า กัมหน้าคัน