อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎกเกี่ยวกับศีลและศีลธรรม : หน้า 96/370

45 อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก 1. ความสำคัญของศีล 1.1 เมื่อพระอาทิตย์จะขึ้น สิ่งที่ขึ้นมาก่อน สิ่งที่เป็นนิพัฒมาก่อน คือ แสงเงินแสงทอง สิ่งที่เป็นเบื้องต้นเป็นนิพัฒมาก่อน เพื่อความบังเกิดแห่งจิตประกอบด้วยองค์ ๘ ของภิยภู คือ ความถึงพร้อมแห่งศีล ฉันนั้นเหมือนกัน สัง ม. (พุทธ) มก. ๓๐/๕๕ 1.2 พืชาม และจตุคามชนิดใดชนิดหนึ่ง ย่อมถึงความเจริญงามงามใหญ่โต พืชาคาม และภูคามทั้งหมดนั้นอาศัยแผ่นดิน ตั้งอยู่ในแผ่นดิน จึงถึงความเจริญงามงามใหญ่โต แม้นฉันใด ภิกษุอาศัยศีล ตั้งอยู่ในศีลแล้ว เจริญศีลธรรมองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ ย่อมถึงความเจริญงามงามในธรรมทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกัน สัง ม. (พุทธ) มก. ๓๐/๕๕ 1.3 พวกนาคอาศัยขุนนิสได้ชื่อว่ามวินต์ มีกำลัง มีลังก์ ครุ่นใกล้เต็มโตมลทินตนึ่งแล้ว ย่อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่บ่งน้อยแล้วย่อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่บ่งใหญ่แล้วย่อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่บ่งใหญ่แล้วย่อมลงสู่งบ้างเหมาะสม สมุทร นาคพวกนั้นย่อมถึงความโตใหญ่ทางกายในมหาสมุทรสารนั้น แม้นฉันใด ภิกษุอาศัยศีล ตั้งอยู่ในศีลแล้ว เจริญศีลธรรมองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้ มากซึ่งอริยมรรคองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ ย่อมถึงความเจริญงามงามในธรรมทั้งหลาย ฉัน นั้นเหมือนกัน สัง ม. (พุทธ) มก. ๓๐/๕๕ 2. ความตั้งใจของคนเขาชื่อว่ามวินต์ มีเกล้ มีลังก์ ครุ่นใกล้เต็มโตมลทินตนึ่งแล้ว ย่อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่บ่งน้อย ครุ่นลงสู่บ่งใหญ่ ครุ่นลงสู่บ่งใหญ่แล้วย่อมลงสู่งบ้างเหมาะสม สมุทร นาคพวกนั้นย่อมถึงความโตใหญ่ทางกายในมหาสมุทรสารนั้น แม้นฉันใด ภิกษุอาศัยศีลตั้งอยู่ในศีลแล้ว เจริญศีลธรรมองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ ย่อมถึงความเจริญงามงามในธรรมทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกัน สัง ม. (พุทธ) มก. ๓๐/๕๕ 3. พวกนาคคุยขุนนิยมชื่อมวินต์ มีกำลัง โคร่งใหญ่ ครั้นเมื่อเต็มโตมลทินตนึ่งแล้ว ย่อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่บ่งใหญ่แล้วน้อมลงสู่งบ้าง ครุ่นลงสู่งบ้างเหมาะสม แม้นฉันใด ภิกษุอาศัยศีลตั้งอยู่ในศีลแล้ว เจริญศีลธรรมองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคองค์ประกอบด้วยองค์ ๘ ย่อมถึงความเจริญงามงามในธรรมทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกัน