อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก : หน้า 295/370

25 อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก 2.14 ไก่ย้อมตื่นแต่เช้า ฉันใด ภิกษุผู้ปรารถนาความเพียรก็ยึดตื่นแต่เช้าทำความสะอาดวัดน้ำดื่ม น้ำใช้ระหว่างกาย สวดมนต์บทธรรมอีกครั้ง ฉันนั้น มิสิล. ๒๓ 2.15 ธรรมดาเต่าขึ้นจากน้ำนางแดด ฉันใด ภิกษุผู้ปรารถนาความเพียรก็ฉนั้น คือ เมื่อเลิกจากการนั่ง นอน ยืน เดินแล้ว ก็ทำให้ใส่ใจในการบำเพ็ญเพียร มิสิล. ๒๖ 2.16 ธรรมดาเครื่องน้ำเต่าย่อมใช้องวงของเกาะต้นไม้ หรือเครื่องไม้แล้วขึ้นไปงนอกอยู่ข้างบน ฉันใด ภิกษุผู้ปรารถนาความเพียรผู้งมงามเจริญในพระอรหันต์ ก็จะวิธีเดียวกันในอารมณ์ไว้ว่า จะขึ้นไปเจริญอยู่ในความเป็นพระอรหันต์ ข้อนี้สมกับคำของพระสาริฐุตระเจ้าว่า ธรรมดาเครื่องน้ำน้อยอาจอางของตนพันต้นไม้ หรือเครื่องไม้ แล้วขึ้นไปงนอกอยู่เบื้องบน ฉันใด ผู้มุ่งหวังอรหัตผลก็ย่อมวิธีเดียวกันในอารมณ์ทำให้ใจเสาะ (ผู้ไม่ต้องศึกษาฯ) ผลเจริญ ฉันนั้น มิสิล. ๑๐๙ 2.17 อริยสาวกปรารถนาความเพียรเพื่อจะออกครัสม์ เพื่อให้ครัสม์ถึงพร้อม มีกำลังมีความมั่นคง ไม่ตกครัสในคุณธรรม เปรียบเหมือนใบฉัตรของพระราชา ตั้งกองทัพไว้มาก คือ พลามา ๆๆ กองทหาร ทาสสำหรับภัยภายใน และป้องกันอันตรายภายนอกฉะนั้น อัง.สิตตก. (พุทธ) มก. ๑๓๗/๑๒๗ 2.18 ความเพียรมีความอุปถัมภ์เป็นลักษณะ อุปมาเหมือนเรือนจะล่ม บุคคลไว้ด้วยไม้เรือนที่กุฏไม้ค้อยไม่ล่ม หรือกองทหารหมู่่น กำลังอดอย่าร้นศึกษาหใหญ่ พระราชาทรงเพิ่มกองหนุนส่งเข้าไปชมชะแง้ศึกษาหใหญ่ได้ มิสิล. ๑๕ 2.19 บุคคลนั้นควรจะทำชนะทะพยายามพากเพียรอย่างแข็งขันไม่ท้อถอย และทำสติสมบูรณ์อย่างดี เพื่อให้คุครธรรม เปรียบเหมือนคนไฟไหม้พี่ใหม่ ศรีษะดี พังกระทั่งฉันทะพยายามพากเพียรไม่อี๋อาย และตั้งสติสมบูรณ์อย่างดีเพื่อจะดับเสียไฟให้นำ หรือศรีษะที่ใหม่อยู่นนั้น อัง.สิตตก. (พุทธ) มก. ๕๓/๒๖๖ 2.20 ท่านจงยกตนของท่านขึ้นจากความเกียจคร้าน เหมือนช่างศรลุกรีดฉัตร ฉะนั้นท่านจงทำใจให้ตรงแล้วทำลายอวิชาเสีย บุ.เธร. (เทเร) มก. ๕๐/๑๓๘