อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก : หน้า 189/370

๑๑๑ อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก ๑๑.๑.๓ สติการเข้าไปถือเอาเป็นลักษณะ เหมือนนายประชาของพระราชา ย่อมรู้จักกลั่นกรองบุคคลผู้มีประโยชน์เข้ามาพพระราชา กำจัดพวกไม่มีประโยชน์. มิฉะนั้น ๑๑.๑.๔ ธรรมดาพระเจ้าจักรพรรดิ ย่อมทรงดูแลรักษาบ้านเมืองให้ดีทั้งภายใน และภายนอก ฉันใด ก็ยุติผู้วรรครวามเพียร ก็สมควรตั้งนายทวาร คือ สติ ควบคุมกิเลสทั้งภายใน และภายนอกไม่ให้เกิดขึ้น ฉันนั้น ข้อสังเกตพระพุทธวจนา ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อริสสาวกผู้มีนายทวาร คือ สติ ย่อมละอุคคาสร้างกุศล ละสิ่งที่มีโทษ สร้างแต่สิ่งที่ไม่มีโทษ รักษาตนให้บริสุทธิ์เท่านั้น. มิฉะนั้น ๑๑.๑.๕ หลสิมิติ คือ ระลึกไม่ไดว่า สิ่งที่ตนทำแล้ว ในที่ย่อมเหมือนการวางก่อนข้าวไว้ แล้วก็สิม ฉะนั้น. สัง ขณะ (อรรถ) มก. ๒๗/๒๙ ๑๑.๑.๖ ขณะทีคลารวาทพราหมณ์กำลังเลี้ยงอาหารบริวารอยู่ในทุ่งนา พระบรมาศดาเสด็จเข้าไปประทับยืนบนนกบาตร พราหมณ์ได้กล่าวว่า ข้าพระองค์ได้ไถ่ใจ และหว่านแล้วจึงบริโภค แม่พระพุทธองค์จึงใกล้ และหว่านแล้วบริโภค พระบรมาศดาตรัสตอบว่า พระองค์ก็ใกล้ และหว่านแล้วบริโภคเหมือนกัน พราหมณ์กล่าว่าไม่เห็นการไถของพระบรมศาสดา พระบรมศาดตรัสตอบว่า ศรัทธาเป็นพิษ ความเพียรเป็นปิฎฐิ ปัญหาของเราเป็นอุกและไดี หรือเป็นอันใด ใจนี้เถิด สตฺตของเราตั้งผล และประทีป เมื่อจบพระธรรมเทศนา พราหมณ์ขอถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะไปฉบต่อชีวิต. สัง.ส. (พุทธ) มก. ๒๕/๒๓๙ ๑๑.๑.๗ พระบรมศาสดารัษฎ์กับพระภิกษุทั้งหลายว่า สติ และสัมปชัญญะอ่อนเป็นเหตุให้เกิดิริ และโอดิับปละ... หรือ และโอดิัปปลยะอ่อนเป็นเหตุให้เกิดอิทธิฤทธิและอุทุตัปปละ... อินทรีย์สังวรอธิบายเหตุให้คลายสมบูรณ์.... ศรลยอธิบให้เกิดสมามธี... สัมมาอริยอธิบให้เกิดอุฏฐภูญาณรัษณะ... ยาถฤฏญาณอ่อนเป็นเหตุให้เกิดวิญญาณทัสสนะ...