อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก : หน้า 263/370

๒๑๒ อุปมาอุปไมยจากพระไตรปิฎก ๕.๑๓ ราคานั้น ข้าพเจ้าขอออกแล้ว เหมือนเอาเชือกไฟออกจากหลุมก่านไฟ เหมือนเอา ภาชนะใส่ยาพิษออกจากไฟ ขุ.เถรี. (เถรี) มก. ๔๕/๑๖ ๕.๑๔ อุบาหอภัยถามคุณเดชแล้ว เมื่อหลงรูป เป็นต้น ไปไม่ได้ เหมือนแมลงวัน หัวเขียวล่วงเลยน้ำอ้อยไม่ไปได้ ฉะนั้น สัง.สถา. (อรรถ) มก. ๒๗/๕๖ ๕.๑๕ เวลาที่ซิม่าระไว้ได้ด้วยอุปกิ้มมุฏฐานแล้ว เริ่มทำพิศสนาอีก เปรียบเหมือนการ วางเดี่ยว ถือไม้ใสโคอาไลตามทางที่เข้ามานั้นแล้ว ทำวิธีให้กลับเป็นปกติแล้ว จึงเกี่ยวข่าวสาลีอีก. อัง.นว. (อรรถ) มก. ๓๗/๖๑ ๕.๑๖ จีติอันนิภูกผู้ปรารภความเพียรยิ่งขึ้นจากอาลัย คือ กามคุณ ๕ แล้วชัดใน วิบาสนามีมุฏฐาน เพื่ออ่อนมาร ยอมอดิรณุดปลาทอันพราดเบียดขึ้นจากที่อยู่ คือนั้น แล้ว โยนไปบนนบ ดิ้นรนอยู่ ฉะนั้น. ขุ.ช. (อรรถ) มก. ๔๕/๓๗ ๕.๑๗ การแสดงหากามเป็นต้น เพื่อดู จักไม่มีแก้ผีที่เพียบพร้อมด้วยสุข เป็นต้น เหมือน ปลาไม่ทิ่มแล้ว เพราะดิ้นไว้เต็มที่ ไม่มีการระหว่งเลือด. ขุ.จ. (อรรถ) มก. ๔๕/๓๖ ๕.๑๘ กามอันเป็นของมนุษย์ เมื่อเทียบกับสำนักงานอันเป็นพิษ ก็เหมือนกับเอาน้ำที่ ปลายหัคคา ลัดลงในสมุทร ฉะนั้น. ม.ม. (อรรถ) มก. ๒๐/๕๘ ๕.๑๙ พระชีวนะสุพังหลายไม่ยินดีในความสุข เหมือนหยาดน้ำหยดลงใบบัว ย่อมไม่ติดไม่ดั่ง อยู่ลิงตาไป ฉันนั้น. ขุ.ช. (พุทธ) มก. ๖๓/๖๖ ๕.๒๐ พระบรมศาสดาตรัสเองก็คิดสนเหตุเรื่อง อุปมา ๕ ข้อไว้ว่า ๑. ไม่สดุชุ่มยาง แท่น เอามาทำไม้สีไฟ สีไฟไม่ติด อุปมาโดยสมพรหม่องยังได้หลอกออก จากกาม พอในบาง ย่อมไม่ควรเพื่อการตรัสรู้ธรรม ๒. ไม่สดุชุ่มยาง วางไว้บนบกใกล้จากกาม เอามาทำไม้สีไฟ สีไฟไม่ติด อุปมาดังสมพรหม่อง หลักออกจากกามแต่ท่าทางกาย แต่งมีความพอใจในกาม ย่อมไม่ควรเพื่อการตรัสรู้ธรรม ๓. ไม่ที่แห่งสิทธิ วางไว้บนบกใกล้จากกาม เอามาทำไม้สีไฟ สีไฟจะออก อุปมาดังสมพรหม่อง หลักออกจากกาม ละความพอใจในกาม ย่อมควรเพื่อการตรัสรู้ธรรม. ม.ม. (พุทธ) มก. ๑๙/๑๑๑