การบรรยายเกี่ยวกับเพศและทิกญญูในพระพุทธศาสนา : หน้า 79/288

ประโยค - ปัญญามนต์ปลาทากา อรรถกถาพระเวิน ปจิรว วัณณะ - หน้าที่ 793 และด้วยความเป็นเพศประเสริฐ ตั้งอยู่ในเพศสตรีอันเกิด ณ ภายหลัง กายวิญญาณและวิจัยญาณ ซึ่งเป็นไปด้วยอำนาจแห่งจริงของบรรลุและ อาการของบรรลุเป็นต้น ย่อมระงับไป บัญญัติที่เป็นไปอย่างนี้ว่า "ทิกญ" ก็ดี "บุรุษ" ก็ดี ย่อมดับไป สิกขาบท ๕๖ เหล่าใด อันไม่ทั่วไปด้วยทิกญญูทั้งหลาย ไม่เป็นอาบัติ เพราะสิกขาหล่าน นั้นเลย ก็วิบากฉันในดูกกะที่ ๒ พึงทราบดังนี้:- เทพของทิกญญูใด ย่อมเปลี่ยนไป, ทิกญูนั้น ย่อมละเทพ สตรีที่บำบัดภายหลัง เพราะเกิดขึ้นภายหลังบ้าง เพราะความเป็น เทพารามบ้าง ตั้งอยู่ในเพศบุรุษ ที่บำบัดก่อน โดยประกาศดัง กล่าวแล้ว วิญญูทั้งเป็นแผลตามที่กล่าวแล้ว ย่อมระงับไป บัญญัติ ที่เป็นไปอย่างว่า "ทิกญญ" ก็ดี สตรี ก็ดี ย่อมดับไป สิกขาบท ๑๓๐ เหล่าใด อันไม่ทั่วไปด้วยทิกญทั้งหลาย ไม่เป็นอาบัติ เพราะสิกขาหล่านนั้นเลย สองท่าว่า ฑูตุโร สมภูกัลยา ได้แก่มหาปทา ๔. จิงออยู่ มหาปท ๔ นั้น ท่านกล่าวว่า "สมภูกัล" เพราะเป็นข้ออทิพระ ผู้มีพระภาคทรงรื้อขึ้น คืออันตั้งไว้เอง ในเมืองมิให้เกิดเรื่องขึ้น บทว่า ปรีโภคา ได้แก้ กลิ่นของที่ควรกลิ่น ส่วนบำ เพราะไม่เป็นทิกญ แล้วได้รับประดนะ ก็อควร อยากกลิ่นเป็นต้น ที่ไม่ได้รับประดนะ ไม่ควรกลิ่น