ปัญญามนต์ปลาทากา อรรถถกพระวินี : หน้า 182/288

ประโยค - ปัญญามนต์ปลาทากา อรรถถกพระวินี ปริวาร วันฉนา - หน้าที่ 895 ธรรมอื่นเมืองอย่างหนึ่ง ย่อมไม่ใส่สัตว์ปัจเจิย เพราะว่า ธรรม ๔๕ นั่นเท่านั้น ย่อมสำเร็จพร้อมกันกับการกรานูณ เพราะฉนั้น จึงเป็นสัตว์ปัจเจิยอัตถัคยักกันได้ ด้วยเหตุนี้ พระผู้มพระภาค จึงตรัสว่า "ธรรม ๔๕ เป็นปัจจัย โดยเป็นสัตว์ปัจเจิย" วิสชนบททั้งปวง พึงทราบโดยอายนี่ [๒๕๖] ปฐวาวิชาชนมอีว่ากว่า "บุพพกรณีอะไรเป็นนิมาน" ันดับทั้งนั้น [ว่าด้วยนิทานแห่งประโยคเป็นอาทิ] วิจฉฉินในวิสาชนสองปัญหาว่า "ประโยคมีอะไรเป็นนิมาน" เป็นอาทิ พึงทราบดังนี้ :- ในคำว่า "ประโยคมีเหตุเป็นนิมาน มีปัจจัยเป็นนิมาน" นี้ จีรรว ชนิด พึงทราบว่า เป็นเหตุและเป็นปัจจัย จริงอยู่ จีรรว เหล่านั้นแกลเป็นเหตุ จีรรวเหล่านั้นเป็นปัจจัยแห่งธรรมทั้งปวงมีพุพ- ประโยคเป็นต้น เมื่อจีรรว ชนิดไม่มี ประโยคที่มีไม่ บุพพกรณี เป็นต้นก็จากมีไม่แอ เพราะเหตุนี้ พระผู้พระภาคจึงตรัสว่า "ประโยคมีเหตุเป็นนิมาน" เป็นต้น วิจฉฉในสังคราว พึงทราบดังนี้ :- บทว่า วิภทาง ได้แก่ การลำวาจนี้ว่า "ข้าพเจ้าเรา- กิรณ์ด้วยสังขภูมิ ข้าพเจ้านรชนูญด้วยอุตตรสงฆ์นี้ ข้าพเจ้า กรานุกิรณ์ด้วยอุตตรกาสนี้"