พระธรรมปิฎกฐากาแปล ภาค ๑ มาหน้าที่ 4 : หน้า 6/288

ประโยค - พระธรรมปิฎกฐากาแปล ภาค ๑ มาหน้าที่ 4 ๒. เรื่องพระเจตระผู้เจริญวิถีกับมุฎฐาน [๔๕] [ข้อความเบื้องต้น] พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในกรงสวัสดิ์ ทรงปรากฏริญญา รูปใครๆก็รู้ ผู้เจริญวิถีกับมุฎฐาน ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "เผดอุป" เป็นต้น. [พระเจตระผู้เจริญวิถีกับมุฎฐาน] ดังได้สอบมา พระเจตระนั้น เรียกกับมุฎฐานในสำนักพระศาสดา แล้วคัดว่า "เราถูกทำสมธรรม" ดังนี้แล้ว เข้าไปสู่ปุ๊บาพ เพียรพยายามแล้ว ก็ไม่อาจบรรลุพรอรหันต์ได้ จึงกลับมาที่สำนักพระศาสดา ด้วยตั้งใจว่า "จักกอธาราณาให้ตรัสนอกพระมหัชชู- ฯลฯ" เห็นพัณชแดนในระหว่างทาง เจริญวิถีกับมุฎฐานว่า "พัณชแดน" ดังนี้แล้วในที่สุด ย่อมปรากฏแก่บุคคลทั้งหลายผู้นั้นอยู่ ณ ที่ใกล้ คูสรุปร่าง แต่ไม่ปรากฏเลย แก่บุคคลผู้นั้น ที่ใกล้ ฉันใด, แม้อตาพผู้มี ก็มีรูปเหมือนอย่างนั้น เพราะอธิบายว่า เกิดขึ้นและเสื่อมไป" เดินมาแล้ว เมื่อคล้ายในหนทาง อาบน้ำในแม่น้ำอรจิรดี นั่งที่ริม (ไม) ริมแม่น้ำก็จะหันเลี่ยงออกทางหนึ่ง เห็นฟองนำใหญ่ ตั้งขึ้นด้วยกำลังแห่งน้ำกระทบกันแล้วตกไป ได้ถือเอาบัน อารมณ์ว่า "แม้อธภาพนี้ ก็มีรูปอย่างนั้นเหมือนกัน เพราะอธรรว่า เกิดขึ้นแล้วก็เสื่อมไป"