พระธรรมปฏิทัศวาร: ปรีชาพานของพระโคอิทิธวะ : หน้า 133/288

ประโยค๒ – พระธรรมปฏิทัศวาร แปล ภาค ๑ หน้าที่ 131 ๑๑ เรื่องปรีชาพานของพระโคอิทิธวะ [๔๙] [ข้อความเบื้องต้น] พระศาสดา เมื่อเสด็จเข้าไปอาสัจจากรังราชกุทธ์ ประทับอยู่ในพระเวฬุวัน ทรงปรารถนาการปรีชาพานของพระโคอิทิธวะ ครัชพระธรรมเทวนาถนี้ว่า "แต๊ สมปุนิสลาณา" เป็นต้น. [พระเถระคิดว่าตนเพราะเสื่อมจากมาน] ความผิดกรรมว่า ท่านผู้มีอายุนี้ อยู่ใกล้ถ้ำกาสาลังหวูญา อิสสิโล เป็นผู้ไม่มีประมาณ มีความเพรียง มีดินส่งไปแล้ว ถูกต้อง เจโตวิมุติก่อนเกิดขึ้นในสมัย (เกิดเป็นครั้งคราว) เสื่อมจากเจโต-วิญญุตินั้น ด้วยอำนาจแห่งโรคชนิดหนึ่งอันเรื่อรัง ท่านยังมานปี ๒ ข้าง ที่ ๓ ข้าง ให้เกิดขึ้นถึง ๖ ครั้ง แล้วก็เสื่อม ในขณะที่ ๑ ให้เกิดขึ้นแล้ว คิดว่า "เราเสื่อมจากมานถึง ๕ ครั้งแล้ว ก็คิดของผู้มีมานเสื่อมแล้วแล ไม่แน่นอน, คราวนี้เลย เราจักนำศีตรธรรม" ดังนี้แล้ว จึงถือมิดสำหรับปลดผม นอนบนเตียงน้อย เพื่อจะตัดก้านคอแล้ว. [มาตุทูลให้พระศาสดาทรงทราบ] มาต รู้จิตของท่านแล้ว คิดว่า "กบะนี้ ใครจะนำศัตรา มา; กี่แกลกุญทั้งหลายเมื่อกำศัตรามา ย่อมเป็นผู้หมดความอาลัยในชีวิต, กิเลชเหล่านั้นเริ่มตั้งวิมุติสนาแล้ว ย่อมบรรลุพระอรหัตได้, * พระมหานุสล้า ป. ม. ๖ วัดปทุมวนาราม แปล.