ธรรมะเพื่อประชาชน: โทษของการพูดไม่ถูกกาล : หน้า 188/589

ธรรมะเพื่อประชาช โทษของการพูดไม่ถูกกาล ១៨៧ พอดี แต่พระองค์ตรัสเก่งเหลือเกิน ซึ่งหลายๆ ครั้ง ก็ไม่เหมาะ กับกาลเทศะ ไม่เหมาะกับฐานะของพระองค์ที่เป็นจอมแห่งนรชน มาวันนี้เหตุการณ์เป็นใจ เราจะถือโอกาสนี้ตักเตือนพระราชา จึงได้กราบทูลว่า “ข้าแต่มหาราช ขึ้นชื่อว่าคนปากกล้า พูดมาก ในกาลที่ไม่ควรพูด ย่อมได้รับทุกข์เหมือนกับลูกนกดุเหว่าที่ กําลังได้รับนั่นแหละ พระเจ้าข้า ข้าแต่มหาราช ลูกนกดุเหว่า เจริญเติบโตได้ก็เพราะนางกา ปีกยังไม่ทันกล้าแข็งเลย ก็ร้อง ในกาลทีไม่ควรร้อง เมื่อแม่กาที่เคยรักเอ็นดูได้ฟังก็รู้ว่านี่ไม่ใช่ลูก ของเรา จึงจิกตีด้วยจะงอยปากให้ตกลงมาตายไม่ว่าจะเป็นมนุษย์ หรือสัตว์เดียรัจฉานก็ตามเถอะ หากพูดมากในกาลที่ไม่ควรพูด ย่อมประสบทุกข์ได้เช่นกัน” เมื่อกล่าวอย่างนี้แล้ว ยังให้ข้อคิด กับพระราชาต่อไปอีกว่า “เมื่อยังไม่ถึงเวลาที่จะเอ่ยปากพูด ผู้ใดก็ตามที่พูด เกินเวลาไป ผู้นั้นย่อมจะถูกทำร้ายเหมือนลูกนกดุเหว่านั่นแหละ มีดที่ลับจนคมกริบดุจยาพิษที่ร้ายแรง หาทำให้ชีวิตตกไปใน ทันทีทันใด เหมือนวาจาทุพภาษิตไม่ เพราะฉะนั้นบัณฑิตที่แท้จริง จึงรักษาวาจาไว้ ทั้งในกาลที่ควรพูดและในกาลที่ไม่ควรพูด ไม่ควรพูดให้เกินเวลาแม้ในบุคคลผู้เสมอกับตน ผู้ใดก็ตามที่มี ความคิด มีปัญญา พิจารณาเห็นประจักษ์ พูดพอเหมาะในกาล ที่ควรพูด ผู้นั้นย่อมจะครอบงำศัตรูได้ทั้งหมด เหมือนพญาครุฑ