มังคลัตถาและเมตตาจิตติ : หน้า 85/265

ประโยค ๕๕ มังคลัตถาในนี้แปล เล่ม ๓ หน้า ๘๕ บุคคลนั้น ชื่อว่าวิมิติตามมิ้ง ใจ ชื่อว่า เมตตาจิตติ ตราแห่งบุคคลผู้งิมิติจิตตานั้น ชื่อว่า เมตตาจิติตตา (ความเป็นแห่งบุคคลผู้งิมิติมิตตา), บันฑิต พิงทารเนื่องจากความด้วยประการฉะนั้นแล้ว พระผู้มีพระภาคตรัสแสดง ความที่ว่าตีนเป็นกิริยาไม่มีที่สิ้น ด้วยสามารถแห่งสัตว์ ด้วยคำว่า 'สัพพุปปาณญุติตตาอนุตตา' นี้. กล่าวว่า ปาณฑกติ คือ ซึ่ง สัตว์ทั้งหลาย. กล่าวว่า อนุตติโก คือ ผู้ประพฤติสิงูณ. ก็ เมตตา ย่อมมีใจอันแปลกออกจากกุฎนา เพราะเหตุนี้ พระอธิษฐานยิ่งกล่าวว่า ตาย เอก ทายปนตาย ดังนี้. บันฑิต พึงเห็นเนื้อความในคำว่า 'ทัย เมตตาจิตติ อนุตติโก' นี้ อย่างนี้ ว่า ความเว้นจากปาณิบาต ย่อมสำเร็จได้ ด้วยธรรมเหล่าใด พระอธิษฐานอธิบายความเป็นผู้ประกอบตัวด้วยธรรมเหล่านั้น คือ ความละอาย เมตตาและกรุณา กับด้วยธรรมเป็นไปในเบื้องหลัง. พระอาจารย์กล่าวชูจามในข้อว่า ว่า พระผู้มีพระภาคตรัสแสดง เอกวณะ. ในบทว่า 'ปาณฑกิฏัตปนาย' เพราะเหตุอะไร? การเว้นจากอันสัตว์ทั้งหลายไม่มีส่วนเหลือให้ทอดล่วงไป พระองค์กร ทรงประสงค์เอาในคำนั้น มัยหร๋อ? จริงอย่างนั้น พระองค์ตรัสว่า 'สัพพุปปาณญุติตตาอนุตตา' ดังนี้. เพราะฉะนั้นนั่นแล พระอรทอดกายอึ้งกว่าที่กล่าวในอรรถกว่าว่า พระผู้พระภาคควรทำ คำพรรณวัสฺชนา ว่า คำที่กล่าวนี้จริง ก็แต่ว่า พระผู้ภาค แม้ทรงทำคำนี้ในคำนั้น ให้เป็นคำพท์แสดงเอกวณะแต่ต้นในพระบาฬี