การวิเคราะห์เนื้อความในพระธรรม : หน้า 93/265

ประโยค ๕ มังคลัตถ์นี้นี้แปล เล่ม ๗ หน้า ๑๙๓ ว่าเนื้อความที่บุคคลกาลอยู่ด้วยสามารถแห่งสงคราม ๕ ประการ และปทานวิบัย ๕ ประการ ชื่อย่อมเป็นเนื้อความศิลาภิบาล เพราะเป็นเหตุให้บรรลุพระนิพพาน เหตุนี้นั้น พระผู้มีพระภาคจิงตรัสว่า 'นิธานวดี วาจา ภาษิต' เพื่อจะทรงแสดงว่า 'ก็เนื้อความประกอบ ด้วยคุณวิบากแม้อ่างนี้ ที่พระธรรมติกกล่าวว่า เมื่อความเป็นผู้ฉลาด ในการแสดงมืออยู่ ย่อมไพร่พระ และจัดเป็นผู้ทำกิจ หาปันไปโดย ประกอบอย่างอื่นไม่ บัดนี้ พระผู้มีพระภาคตรัสว่า 'กาเลน' ดังนี้ เป็นต้น เพื่อจะทรงประกาศความเป็นผู้ฉลาดในเทนค่านนั้น วางเป็น เครื่องประกอบเนื้อความในบทว่า กาเลน เป็นดังนี้ บัดทิตพึงทราบ อย่างนี้ว่า ก็พระธรรมติก กำหนดวิภาคแห่งพยากรณ์เองก็อสพยากรณ์ เป็นต้น ในเรื่องแห่งวิเคราะห์สอบสวนได้ ด้วยอำนาจแห่งหตุ มีการ ถามเป็นต้น ยังบุคคลเหล่านี้ให้ดั่งในธรรมตามเป็นจริง สมควร แก้กำลังความรู้ด้วยถ้อยคำอันจะยังฟังให้แจ่มแจ้งได้ตามรูปแกเหตุ นั่น ๆ ด้วยอุปมา เหตุ อุทาหรณ์ และการเทียบเคียง เป็นอธิบายคำมี คำความที่บุคคลจะประมาณและกำหนดได้ เป็นบทอันสงบระหว่าง เข้า ด้วยถ้อยคำที่เปนุ่งล่ง ลึกโอ่ทระ มีอรรถอันเยี่ยมและพิสดาร ท่านจึงเรียกว่าผู้อภิบาลในเทนคณะ"