คุณธรรมแห่งความไม่ประมาณในพระพุทธศาสนา : หน้า 258/265

ประโยค๕ มิงค์องค์ที่เป็นเปล เล่ม ๓ หน้า๙๒ สามารถแห่งกาลเวรธรรมที่ควรเวร และการยังธรรมที่ควรให้ถึง พร้อม ให้ถึงพร้อมนั้น วิว่า 'อุกกสิธรรมเหล่านี้ บุคคลควรจะ คุณธรรมเหล่านี้ ควรให้ถึงพร้อม' ดังนี้ ชื่อว่าอามไม่ประมาณ อันเป็นตัวการ บทว่า โอส โยค อุปสมิโต ความไม่ประมาณ อันเป็นโลกยะอย่างเดียว หาเป็นโลกุตระไม่. ถึงพระอรรถถาถาจารย์ กล่าวความไม่ประมาณนั่นเอง ด้วยคำว่า อยญญ โอส. บทว่า เตส คือ แห่งธรรมอันเป็นไปในภูมิ ยทั้งหลาย. บทว่า ปฏิกฺกฏฺคุณ คือ เพราะอรรถว่าเป็นเหตุให้ได้." [๒๔๒] บทว่า สตฺถุตฺถภิฏฺทิที คือ ด้วยอุปมาฯ๚๙๑ ประการ กล่าวคือ พระถอดคต รอยเท้าช้าง ยอแต่พระเรือยอด กระลำพัก จันทร์แดง ดอกมณฑิ พระเจ้ากัสจรี รัศมีพระจันทร์ พระอาทิตย์ และผำของชาวกสิ. ข้ออุปมานี้ทั้งหมด ผู้ปริสาณพึงค้นดูในมหา- วรรศาสนยุทฺโฏ:. ข้ออุปมาด้วยรอยเท้าช้างในมหาวรรศาสนยุทฺโฏนัน พึงทราบ ดังต่อไปว่า "ภิกษุทั้งหลาย ปฏชาตของสัตว์ทั้งหลายผู้เที่ยงไปบนพื้น ปฐมพูฏำพวก ย่อมถึงความรวมลงในรอยเท้าช้างวโลกย่อกว่ากว่า ว่า รอยเท้าช้าง เป็นยอดแห่งรอยเท้าของสรรพสัตว์เหล่านั้น เพราะ รอยเท้าช้างเป็นของใหญ่ ฉันใด; ภิกษุทั้งหลาย กุศลธรรมทั้งหลายทุก ประเภท มีความไม่ประมาณเป็นมูล รวมลงในความไม่ประมาณ, ความ ไม่ประมาณ บัณฑิตยอดกว่าว่า เป็นยอดแห่งกุศลธรรมเหล่านั้น ฉันนั้นนั่นแล." [๒๔๓] อรรถกถามหาวรรศสังยุทฺโฏ และสณฑีนาต๚ อัง-