วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ : หน้า 19/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 19 ขายมังสะ ข้างชนเหล่านี้นำเอามังสะไป" ดังนี้ฉันใด แม้เมื่อภิกษุ นี้ยังเป็นคฤหัสถ์ก็ดี บวชแล้วก็ดี ในกาลก่อนที่ยังเป็นปุถุชนโง่ ๆ อยู่ (นั้น) ความรู้สึกว่าสัตว์ ว่าบุรุษ ว่าบุคคล ยังไม่หายไป ตราบเท่าที่เธอยังมิได้พิจา พิจารณาดูกายนี้นี่แหละ ที่มันอยู่เท่าไร ที่ เธอตั้งไว้เท่าไร (ก็ตาม) โดยธาตุ ทำให้ฒนวินิพโภค (แยก ก้อนออกไปเป็นส่วนย่อย) ต่อเมื่อเธอพิจารณาเห็นโดยธาตุ สัตต สัญญา (ความรู้สึกว่าสัตว์) จึงหายไป จิตจึงตั้งมั่นอยู่โดยว่าเป็น ธาตุเท่านั้น เพราะเหตุนั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า "ดูกรภิกษุ ทั้งหลาย โคฆาตก์ผู้ชำนาญ ฯลฯ จึงนั่ง (ขาย) อยู่ที่ทางใหญ่ สี่แพร่ ฉันใดก็ดี ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุก็ฉันนั้นเหมือนกัน พิจารณาดูกายนี้นี่แหละ ฯลฯ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม " ส่วนในมหาหัตถิปทุปมสูตร มาอย่างพิสดาร โดยเป็นธรรมสำหรับ ผู้เจริญธาตุกรรมฐานที่มิใช่ผู้มีปัญญากล้านัก ดังนี้ว่า "ดูกรอาวุโสทั้งหลาย ก็ธาตุดินภายในเป็นอย่างไร ? สิ่งใด มีอยู่ในตน อาศัยตนอยู่ เป็นของแข้นแข็งหยาบไป ซึ่งบุคคลยึดถือ (เป็นของตน) สิ่งนี้คืออะไร สิ่งนี้คือผมทั้งหลาย ขนทั้งหลาย เล็บทั้งหลาย ฟันทั้งหลาย ฯลฯ อาหารใหม่ อาหารเก่า หรือแม้ สิ่งใดสิ่งหนึ่งอื่นอีกที่มีอยู่ในตนอาศัยตนอยู่ เป็นของแขนแข็งหยาบไป ซึ่งบุคคลยึดถือ (เป็นของตน) ดูกรอาวุโสทั้งหลาย นี้เรียกว่า ธาตุดินภายใน " และว่า "ดูกรอาวุโสทั้งหลาย ก็ธาตุน้ำภายในเป็นอย่างไร ?