การศึกษาเกี่ยวกับความปฏิกูลในวิสุทธิมรรค : หน้า 14/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 14 ข้าวลีบเป็นต้น ย่อมลอยขึ้นมาเปื้อนขอบปากหม้อข้าวและฝาละมี ฉะนั้น ซึ่งทวารเหล่านี้ที่มันเปื้อนเอาแล้ว แม้ล้างอยู่ทุกวันก็ยังเป็น สิ่งไม่สะอาดไม่น่าขอบใจอยู่นั่น ในทวารทั้งหลายไรเล่า เพราะล้าง ทวารลางอย่างเข้า มือก็เป็นสิ่งที่จำต้องล้างด้วยน้ำอีกที เพราะล้าง ทวารลางอย่างแล้ว มือนั้นฟอกด้วยโคมนัยบ้าง ด้วยดินบ้าง ด้วย ฝุ่นหอมบ้างตั้ง ๒-๓ ครั้ง จึงหายจากความปฏิกูล" [อาหารเรปฏิกูลสัญญาฌาน] 09 เมื่อโยคางจรภิกษุนั้น พิจารณาเห็นความปฏิกูลโดยอาการ อย่างนี้ ทำจนเป็นตักกาหตะ (ตรึกเอามาได้) วิตักการตะ (ตร เอามาได้) อยู่ กพฬิงการาหารย่อมจะปรากฏโดยอาการปฏิกูล เธอ ส้องเสพเจริญทำให้มากซึ่งนิมิตนั้นแล้ว ๆ เล่า ๆ เมื่อเธอทำไป อย่างนั้น นิวรณทั้งหลายจะรำงับ จิตจะตั้งมั่น โดยอุปจารสมาธิ อัน ไม่ถึงอัปปนา เพราะความที่กพฬิงการาหารเป็นสภาพลึก โดยความ * - ปกจะในวิสุทธิมรรค พิมพ์ครั้งที่ ๓ พิมพ์ไว้เป็น ปาฏิกุลยตา น ววิคจฺฉติ - ความ ปฏิกูลไม่หาย เข้าใจว่าคลาดเคลื่อน ที่ถูกจะเป็น ปาฏิกุลยตาย วิคจฺฉติ เพราะถึงจะ เป็นมือล้างทวารหนัก เมื่อได้ฟอกถึง ๓ ครั้งก็ควรจะหายปฏิกูลแล้ว แม้ในวิสุทธิมรรค แปลร้อย สมาธินิเทศ พิมพ์ครั้งที่ ๔ พ.ศ. ๒๔๗๒ หน้า ๒๕๓ ก็พิมพ์ไว้ว่า "ต้องสี ด้วยโคมัย สีด้วยดิน สีด้วยคุณของหอม จึงปราศจากปฏิกูล " ดังนี้ ๓ ถึงกระนั้น ความที่ว่า "มือหายจากความปฏิกูล" นั้นก็ฟังดูไม่สู้จะแยบคาย เพราะที่จริงนั้น "ความปฏิกูลหายไปจากมือ" ต่างหาก ถ้าจะเป็นอย่างนี้ ปาฐะก็ต้อง เป็น "ปาฏิกุลยตา ววิคจฺฉติ" และเมื่อเป็นดังนี้ ปาฏิกุลยตา ย่อมเป็นประธายของ ประโยต โธวิโต (หตุโก) ก็เก้อ หาที่จอดไม่ได้ ถ้าจะให้เข้ารูปประโยคได้ ก็ต้อง ทำเป็นลักษณะ คือ เป็น โธวิเต อย่างนี้ดูจะแยบคายดีกว่าอย่างอื่นด้วยซ้ำไป