วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ : หน้า 21/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 21 ราหุโลวาทสูตรและสูตรวิภังคสูตรก็มีฉันนั้น [อธิบายคำในมหาหัตถิปทุปมสูตร] | (ต่อไป) นี้เป็นคำแก้บทที่ไม่ง่าย ในพระสูตรนั้น ก่อนอื่น บท อชฺฌตฺติ ปจฺจตฺติ ทั้งสองบทนี่เป็นคำทับศัพท์นิยกะ สิ่งที่เกิด ในตน หมายความว่าเนื่องอยู่ในสันดานของตน ชื่อว่านิยกะ นิยกะ นี้นั้น (แหละ) ท่านกล่าวเสียว่า อชฺฌตฺติ เพราะสิ่งนั้นเป็นไป อยู่ในตน กล่าวเสียว่า ปจฺจตฺติ เพราะสิ่งนั้นอาศัยตนเป็นไป เหมือนถ้อยคำ (อันเป็นไปเฉพาะ) ในหมู่ผู้หญิงในโลก เขาก็เรียกว่า อธิตถี (ถ้อยคำเฉพาะหมู่ผู้หญิง)๑ ฉะนั้น บทว่า กกขงฬ แปลว่า กระด้าง บทว่า บริคต์ แปลว่า หยาบ ในสองบทนั้น บทที่หนึ่งบอกลักษณะ บทที่สองบอกอาการ เพราะปฐวีธาตุนั้นมีลักษณะแข้นเข็ง มีอาการหยาบ เพราะฉะนั้น ท่านจึงกล่าวว่า "กกฺขฬ บริคต์"- บทว่า อุปาทินฺนํ แปลว่าถือมั่น อธิบายว่า ถือเอายึดเอา จับเอาไว้มั่น (ด้วยสำคัญ) อย่างนี้ ว่าเรา ว่าของเรา ด. เข้าใจว่าท่านมุ่งอธิบายถึง อธิอุปสัค ว่าใช้ในความหมายภายใน หรือเฉพาะ ก็ได้ (?) ๓. ๒. ปาฐะวิสุทธิมรรคพิมพ์ครั้งที่ ๓ พิมพ์ไว้เป็น ตสฺสา ผิด ที่ถูกเป็น ตสฺมา . ตอนนี้ท่านแก้บท กกฺขฬ และบท บริคต์ ทั้งสองเป็นคู่กันไป แต่ทำไมจึงไป ลงท้ายแต่บทเดียวว่า ตสฺมา บริคตตนฺติ วุตตา การเรียงบทข้างหน้าก็อย่างไรอยู่ คือ เรียงไว้เป็น ๒ ประโยคว่า กกขพลักขณา หิ ปฐวีธาตุฯ วา ผรุสาการา โหติ ตสฺมา บริคตนฺติ วุตฺตา ไม่สนิทเลย น่าจะเป็นประโยคเดียวว่า กกขพลักขณา หิ ปฐวีธาตุ ผรุสาการา โหติ ตสฺมา กกขฬ บริกตนฺติ วุตตา ในที่นี้แปลไว้ตามที่เห็นว่าถูก