วิสุทธิมรรค แปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 240 : หน้า 241/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 240 ยถากัมมูปคญาณได้ อนึ่ง ในญาณ ๒ นั้น ขันธ์ทั้งที่เป็นกุศลทั้ที่เป็น อกุศลทีเดียวเป็นอารมณ์แห่งยถากัมมูปคญาณแล ก็แล ปุพเพนิวาสญาณนั้น ในกาลที่ระลึกถึงขันธ์ของตน ก็เป็น อัชฌัตตารมณ์ ในการที่ระลึกถึงขันธ์ของคนดื่อน ก็เป็นพหิทธารมณ ในกาลที่ระลึกสิ่งที่เนื่องด้วยขันธ์มีชื่อ และโคตรเป็นต้น โดยนัยเช่นว่า "ในอดีตกาล พระผู้มีพระภาควิปัสสีได้มีแล้ว พระมารดาของพระองค์ ทรงนามว่าพันธุมตี พระบิดาทรงนามว่าพันธุมา" ดังนี้ เป็นนวัตต์พ พารมณ์ ในข้อนวัตตัพพารมณ์นี้ นี้เป็นความชอบใจของพวกข้าพเจ้า คือ "ก็คำว่า ชื่อและโคตร ในที่นี้หมายถึงสิ่งที่เนื่องด้วยขันธ์ สำเร็จด้วย สมมติพึงเห็นว่าเป็นเนื้อความที่อาศัยพยัญชนะ มิใช่พยัญชนะ เหตุ พยัญชนะ จัดเป็นปริตตธรรม เพราะท่านสงเคราะห์เข้าในสัททายตนะ (คือเสียง) ดังบาลีว่า "นิรุตติปฏิสัมภิทาเป็นปริตตารมณ์" - ความเป็นในอารมณ์ ๘ แห่งปุพเพนิวาสญาณ บัณฑิตพึงทราบ โดยประการดังกล่าวมาฉะนี้ ด. ปาฐะในวิสุทธิมรรคพิมพ์ไว้ว่า นามโคตฺตปฐวันิมิตตาท-- นามโคตฺต นั้นเข้ากับ เรื่อทีเดียว แต่ปฐวีนิมิตฺต ไม่เข้ากับเรื่องไหนทั้งสิ้น เข้าใจว่าจะเกินเข้ามา หรือ คลาดเคลื่อนเลือนมาจากศัพท์อะไรอื่น สิ่งที สิ่งที่เนื่องด้วยขันธ์ตามที่กล่าวไว้นิเทศแห่ง ปุพเพนิวาสญาณก็มี โคตร วัณณะ อาหาร สุขทุกข์ และขีดอายุ เท่านั้น ในอนาคตังสญาณ มีนวัตตัพพารมณ์เหมือนกัน ก็กล่าวแต่ว่า นามโคตฺต ชานนกาเล ไม่มีปฐวีนิมิตฺต ด้วยเหตุนี้ ในที่นี้จึงแปลตักปฐวีนิมิตฺต ออก ซึ่งไม่ทำให้ เสียความอะไรเลย ๒. อภิ, วิ. ๒๕/๔๑๖