การศึกษาเจโตปริยญาณและปุพเพนิวาสญาณ : หน้า 239/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 238 (กำหนดไว้ด้วย) อำนาจกาล (คือภพ) เป็นอารมณ์ อนึ่ง แม้ใน เพราะมีอารมณ์เดียวกัน ก็อิทธิเท่านั้นย่อมรู้จิตคนอื่นได้ จิตนอกนี้ หารู้ได้ไม่ เปรียบเหมือนจักขุวิญญาณในจักขุทวารเท่านั้นย่อมเห็นรูปได้ วิญญาณนอกนี้หาเห็นได้ไม่ฉะนั้น เจโตปริยญาณนี้เป็นปัจจุบันนารมณ์ ด้วยอำนาจแห่งสันตติปัจจุบัน และอัทธาปัจจุบันโดยนัยดังนี้ อีกอย่างหนึ่ง เพราะเหตุที่แม้สันตติปัจจุบัน ก็ย่อมเป็นไปใน อัทธาปัจจุบันเหมือนกัน เพราะเหตุนั้น สันตติปัจจุบันนั่น ก็พึงทราบว่า เป็นปัจจุบันนารมณ์ด้วยอำนาจแห่งอัทธาปัจจุบันนั่นเอง ก็แลเจโตปริยญาณนั้นจัดเป็นพริธารมณ์ ก็เพราะมีจิตของ คนอื่นเป็นอารมณ์แท้แล ความเป็นไปในอารมณ์ 4 แห่งเจโตปริยญาณ บัณฑิตพึงทราบ โดยประการดังกล่าวมาฉะนี้ [ปุพเพนิวาสญาณเป็นไปในอารมณ์ 4] ปุพเพนิวาสญาณ ย่อมเป็นไปในอารมณ์ 4 โดยเป็นปริตตารมณ์ มหัคคตารมณ์ อัปปมาณารมณ์ มัคคารมณ์ อตีตารมณ์ อัชฌัตตารมณ์ พหิทธารมณ์ และวัดตัพพารมณ์ (มีเรื่องไม่ควรกล่าวเป็นอารมณ์) เป็นไปอย่างไร ? ก็แลบุพเพนิวาสญาณนั้น ในกาลทีระลึกถึงขันธ์ที่ เป็นกามาวจร ก็เป็นปริตตารมณ์ ในกาลที่ระลึกถึงขันธ์ที่เป็นรูปาวจร และอรูปวจร ก็เป็นมหัคคตารมณ์ ในกาลที่ระลึกถึงมรรคที่ตนหรือ