ความหมายของร่างกายในมุมมองทางพุทธธรรม : หน้า 68/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 68 ประการหนึ่ง ร่างกายถูกงูปูติมุข (ปากเน่า ?) กัดเอาแล้ว ย่อมเน่า (เฟอะ) ไป ร่างกายนั้น เพราะ อาโปธาตุกำเริบก็ย่อมเน่า (เฟอะ) ดัง (ที่เน่าเฟอะ) ในเพราะงูปูติมุข ฉะนั้น ประการหนึ่ง ร่างกายถูกงูอัคคิมุข (ปากไฟ ?) กัดเอาแล้วย่อมเร่าร้อน ร่างกายนั้น เพราะเตโชธาตุ กำเริบ ก็ย่อมเร่าร้อน ดัง (ที่เร่าร้อน) ในเพราะงู อัคคิมุข ฉะนั้น ประการหนึ่ง ร่างกายถูกงูสัตถมุข (ปากมีด ?) กัดเอาแล้วย่อมขาดยับ ร่างกายนั้น เพราะวาโยธาตุ กำเริบ ก็ย่อมขาดยับ ดัง (ที่ขาดยับ) ในเพราะงู สัตถมุข ฉะนั้น ภูต (คือธาตุ) ทั้งหลายมีวิการใหญ่ ๆ ดังนี้ เพราะเหตุนั้น จึงได้ชื่อ มหาภูต ๆ นัยที่ ๒ ใช้ในอรรถอาธารณะ แต่นำไปสัมพันธ์เข้ากับ ปฐวีธาตุปปโกเป็น เป็น... โกเปเนว เรียงเป็นความว่า ร่างกายแม้ถูกงูกัฏฐมุขกัดก็แข็งกระด้างไป เพราะ ปฐวีธาตุกำเริบนั่นเอง เพราะฉะนั้น ร่างกายซึ่งยังไม่ปราศจากปฐวีธาตุ ก็เท่ากับอยู่ ในปากงูกัฏฐมุขทุกเมื่อ นัยที่ ๒ ใช้ในอรรถอนิยม คือไม่แน่ ส่องความว่า กายที่ถูกงูกัฏฐมุขกัดแล้ว จะแข็งกระด้างหรือไม่แข็งกระด้างก็ได้ เพราะมีมนต์และมียาแก้พิษงู แต่ร่างกายซึ่ง ปราศจากมนต์และยานี้ เพราะปฐวีกำเริบละก็เท่ากับตกอยู่ในปากงูกัฏฐมุข คือแข็ง กระด้างแน่ ๆ ในที่นี้ เห็นว่าแปลเท่าศัพท์ในคาถา ตามที่ไม่ขัดไวยากรณ์และสัมพันธ์ ก็พอ ได้ความแล้ว จึงไม่แปลตามมหาฎีกา