การเข้าใจเกี่ยวกับโสตธาตุและทิพย์ : หน้า 172/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 172 นั้น จึงว่าเป็นทิพย์ เพราะเป็นเช่นของทิพย์ อีกนับหนึ่งชื่อว่าเป็น ทิพย์ เพราะได้มาเฉพาะด้วยอำนาจทิพยวิหาร (คือฌานที่เป็นบาท) และเพราะอิงอาศัยทิพยวิหารของตน (คืออาศัยทิพยวิหารเป็นนิสสย ปัจจัย) บ้าง ธรรมชาตินั้นชื่อว่า โสตธาตุ เพราะอรรถว่าได้ยิน และเพราะ อรรถว่ามิใช่ชีวะ (เป็นแต่ธาตุ) อนึ่ง ชื่อว่า โสตธาตุ เพราะเป็น เหมือนธาตุหู เหตุที่กิจแห่งธาตุหูดังนี้บ้าง (ความหมายแห่งบาลีที่ว่า ทิพพาย โสตธาตุยา นั้นก็คือ) เพื่อโสตธาตุอันเป็นทิพย์นั้น บทว่า "วิสุทฺธาย - หมดจด" คือสะอาด ปราศจากโทษเครื่อง ขุ่นมัว บทว่า "อติกฺกนฺตนมานุสิกาย ล่วงโสตธาตุที่เป็นของมนุษย์" ความว่าล่วง คือล้ำธาตุหูเนื้ออันเป็นของมนุษย์ไป โดยได้ยินเสียงเลย อุปจารของมนุษย์ไป คำว่า "อุฏภ สทฺเท สุณาติ" แปลว่า ได้ยินเสียงทั้งสอง เสียงสองคืออะไรบ้าง คือเสียงทิพย์ด้วย เสียง มนุษย์ด้วย อธิบายว่า เสียงของเทวดาทั้งหลายและของคนทั้งหลาย ด้วย ด้วยคำ (อุโส สทเท) นี้ พึงทราบว่าเป็นการกำหนดคือ เอา (เสียง) เป็นลางแห่ง (คือเพียงเสียงเทวดาและเสียงคน) คำว่า "เย ทูเร สนฺติเก จ" อธิบายว่า เสียงเหล่าใดในที่ไกล แม้ใน จักรวาฬอื่น และเสียงเหล่าใดในที่ใกล้ โดยที่สุดแม้เสียงสัตว์ที่ อาศัยอยู่ในร่างกายของตน ก็ได้ยินเสียงเหล่านั้น ด้วยคำ (เย ทูเร สนฺติเก จ) นี้ พึงทราบว่าเป็นการกำหนดถือเอา (เสียง) ไม่มีเขต แดน