วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - ญาณและการเกิดในภพ : หน้า 187/244

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 187 ไม่ แต่ญาณนั้นจัดเป็นบริกรรมสมาธิญาณ (ญาณที่ประกอบกับ บริกรรมสมาธิ) อาจารย์พวกหนึ่งเรียกว่าอตีตังสญาณก็มี คำ (ของ อาจารย์พวกหนึ่ง) นั้นไม่ชอบ เพราะ (อตีตังสญาณ) หมายถึงรูปา วจร (ส่วนบริกรรมสมาธิญาณเป็นกามวจร) ต่อเมื่อใด มโนทวาราวัชนะก้าวล่วงปฏิสนธิ (ในภพนี้) เสีย ทำนามรูปอันเป็นไปในขณะจุติ (จากภพก่อน) ให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้น แก่ภิกษุนั้น และครั้นมโนทวาราวัชนะนั้นดับไปแล้ว ชวนะ ๔ หรือ ๕ ดวง ทำนามรูปนั้นแหละให้เป็นอารมณ์แล่นไป ซึ่งชวนะควงต้น ๆ ที่มีชื่อว่าบริกรรมเป็นต้น เป็นกามาวจร ดวงสุดท้าย (คือดวงที่ 4 หรือที่ ๕) เป็นรูปางจรเป็นไปในจตุตถฌานเป็นอัปปนาจิต โดยนัย ที่กล่าวแล้วในก่อนนั่นแล เมื่อนั้น ญาณอันใดเกิดขึ้นแก่ภิกษุนั้น พร้อมทั้งอาการ (เช่นผิวพรรณ) พร้อมทั้งอุเทศ (เช่นชื่อโคตร) ตลอดกาลดังนี้ คือชาติ ๑ ก็มี ๒ ชาติก็มี ฯลฯ ดังนี้ [ความหมายของคำว่า ชาติ และกัป] ในปาฐะเหล่านั้น คำว่า "ชาติ ๑ ก็มี" ได้แก่ขันธสันดาน อันหนึ่ง ซึ่งมีปฏิสนธิเป็นต้น มีจุติเป็นปลาย เนื่องอยู่ในภพเดียวกัน * มหาฎีกาว่า ไม่ชื่ออปุพเพนิวาสญาณ เพราะปุพเพนิวาสญาณต้องมีนิวฏฐธรรมในอดีต ชาติเป็นอารมณ์