ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้าที่ 69
[ความเป็นของใหญ่และจริงด้วย]
ข้อว่า "เพราะเป็นของใหญ่ของจริงด้วย" นั้น
ความว่า ก็ภูตคือธาตุทั้งหลายนั้น ชื่อว่าเป็นของใหญ่ เพราะเป็นสิ่งที่
จะพึงกำหนด (ให้เห็นตามสภาพ) ได้ด้วยความพยายามอันใหญ่ (เพราะ
สภาวะเป็นสิ่งที่รู้ยาก) ชื่อว่าเป็นของจริง เพราะเป็นของมีอยู่ เพราะ
เหตุนั้น จึงได้ชื่อว่ามหาภูต เหตุเป็นของใหญ่ และเหตุเป็นของจริง
ด้วย
ด
ธาตุทั้งปวงนั้น ได้ชื่อว่ามหาภูต ด้วยเหตุหลายอย่าง มีความ
เป็นสิ่งมีปรากฏการณ์ใหญ่เป็นอาทิ ดังกล่าวมาฉะนี้
แต่เพราะทรงไว้ซึ่งลักษณะของตน ๑ เพร
เพราะเป็นที่ตั้งแห่งทุกข์ ‹
เพราะเป็นที่รองรับทุกข์ ๑ ธาตุทั้งปวงจึงได้ชื่อว่าธาตุ เหตุไม่ล่วง
ลักษณะของธาตุ (ดังกล่าว) ไปได้ ชื่อว่ากรรม ก็เพราะทรงไว้ซึ่ง
ลักษณะของตนนั่นเอง" และเพราะทรงอยู่ตามควรแก่ขณะของตน
ด้วย ชื่อว่าไม่เที่ยง เพราะความหมายว่าสิ้นไป ชื่อว่าเป็นทุกข์ เพราะ
ความหมายว่าเป็นภัย ชื่อว่าอนัตตา เพราะความหมายว่าหาสาระมิได้
ธาตุทั้งปวงมีความเป็นอันเดียวกัน โดยที่เป็นรูป เป็นมหาภูต เป็น
ธาตุ เป็นธรรม และเป็นของไม่เที่ยงเป็นต้น ดังนี้แล พระโยคาวจร
พึงมนสิการโดยความต่างกันและความเป็นอันเดียวกัน ดังกล่าวมาฉะนี้
๑. สลักขณธารเณน จ ในมหาฎีกาเป็น ... ธารเณเนว เห็นว่าปาฐะในมหาฎีกาเข้าทีกว่า
จึงแปลตามนั้น.
๒. หมายถึงขณะเกิดดับของรูป (?)