ทิพพโสตธาตุและการพัฒนาจิตวิญญาณ : หน้า 174/244

174 ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๒ - - หน้าที่ 17 เมื่อเธอมนสิการถึงสัททนิมิตอยู่นั่นแล มโนทวาราวัชชนะ ทำ เสียงเหล่านั้นอย่างใดอย่างหนึ่งให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้นว่า "ทิพพโสต- ธาตุจักเกิดขึ้นในบัดนี้" ครั้นมโนวาราวัชชนะนั้นดับแล้ว ชวนะ ๔ หรือ ๕ ดวง ย่อมแล่นไป ซึ่งบรรดาชวนะเหล่านั้น ๓ หรือ ๔ ดวงแรก เป็นกามาวจร มีชื่อว่าบริกรรม อุปจาร อนุโลม และ โคตรภู ดวงที่ ๔ หรือดวงที่ ๕ เป็นอัปปนาจิตรูปาวจรชั้นจตุตถฌาน ในชวนะนั้น ญาณใดที่เกิดขึ้นพร้อมกับอัปปนาจิตนั้น ธาตุคือญาณ นี้พึงทราบว่าชื่อทิพพโสตธาตุ ต่อนั้นไป ทิพพโสตธาตุนั้นก็ตกเข้าไป ธ (คือนับเข้า) ใน (ญาณ) โสต (ประสาทหูอันสำเร็จด้วยญาณ) นั้น พระโยคาวจรภิกษุเมื่อจะทำทิพพโสตธาตุนั้นให้เป็นกำลัง (แรง กล้า) ขึ้น จึงขยาย (อารมณ์แห่งปาทุกฌาน คือกสิณนิมิต) กำหนด เอาเพียง ๑ องคุลี (ก่อน) ด้วยตั้งใจว่า "เราจะฟังเสียงในระหว่าง โอกาสนี้" แต่นั้นพึงขยาย (โดย) กำหนด ๆ ออกไปตาม (ลำดับ) ขนาดที่เช่น ๒ นิ้ว 4 นิ้ว 4 นิ้ว คืนหนึ่ง ศอกหนึ่ง ภายในห้อง ๔ หน้ามุข ปราสาท บริเวณ (เขตสังฆาวาส ?) สังฆาราม (วัด) โคจรคาม (หมู่บ้างที่บิณฑบาต) และชนบท (หัวเมือง ?) ไป จนกระทั่งจักรวาฬหนึ่ง หรือแม้ยิ่งไปกว่านั้น ภิกษุผู้มีอภิญญาอันได้ บรรลุแล้วอย่างนี้นั้น ย่อมได้ยินเสียงที่ (แล่น) ไปภายในโอกาสที่ อารมณ์แห่งปาทฌาน (แผ่ไป) ถูกต้องเข้าได้โดยแท้ และเมื่อได้ยิน อย่างนั้นเล่า ถ้าแม้มีเสียงกึกก้องเป็นอันเดียวด้วยเสียงเครื่องประโคมมี * มหาฎีกาเสริมความตรงนี้ว่า จำเดิมแต่อัปปนาจิตเกิดขึ้น ภิกษุนั้นก็ชื่อว่าเป็นผู้ได้ ทิพพโสตญาณ ไม่ต้องการที่จะประกอบภาวนายิ่งขึ้นไป เพื่อให้ได้ทิพพโสตนนั้นอีกแล้ว