อานาปานสติ: การปฏิบัติและผลลัพธ์ : หน้า 84/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - [อานาปานสติ] หน้าที่ 84 อานาปานสติกรรมฐานนั้นใด ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสรร เสริญไว้อย่างนี้ว่า "ดูกรภิกษุทั้งหลาย แม้อานาปานสติสมาธินี้แล บุคคลทำให้มีทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นธรรมละเมียดแท้ด้วย” ประณีต แท้ด้วย เป็นธรรมเครื่องพักอยู่อันละมุนละไมและเป็นสุขด้วย ยังธรรม อันเป็นบาปอกุศลทั้งหลาย ที่เกิด ๆ ขึ้นให้หายลับรำงับไปโดยพลันด้วย ดังนี้แล้วตรัสจำแนกให้เป็นกรรมฐานมีวัตถุ (ลูกข้อ) ๑๖ อย่างนี้ว่า "ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อานาปานสติสมาธิ บุคคลทำให้มีอย่างไร ทำ ให้มากอย่างไร จึงเป็นธรรมละเมียดแท้ด้วย ประณีตแท้ด้วย เป็น เครื่องพักอยู่อันละมุนละไม และเป็นสุขด้วย ยังธรรมอันเป็นบาป อกุศลทั้งหลายที่เกิด ๆ ขึ้นให้หายลับรำงับไปโดยพลันด้วย ? ดูกรภิกษุ ทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ไปสู่ป่า หรือโคนไม้ หรือเรือนว่างก็ตาม นั่งคู่บัลลังก์ ตั้งกายให้ตรง ดำรงสติไว้เฉพาะหน้า เธอคงมีสติหายใจ ออก คงมีสติหายใจเข้า (มีวัตถุ ๑๖ คือ) ๑. เคยได้รับอาจริยกะว่า สนฺตะ ที่มาคู่กับ ปณีตะ เช่นในที่นี้ ให้แปลว่า 'ละเอียด แต่ดูตอนท่านแก้ (หน้า ๕๓) แล้วไม่มีเค้าจะให้แปลอย่างนั้นได้ เพราะท่านแก้ไว้ว่า สนฺโต รูปสนฺโต นิพฺพุโต อันชวนให้แปลว่า "สงบ คือ รำงับดับเย็น" แต่อาจริยกะที่ กล่าวนั้น ท่านนำสืบกับมานาน จะทิ้งเสียทีเดียว ก็น่าเสียดาย ในที่นี้จึงคิดแปลใหม่เป็น ละเมียด ในที่หมายความว่าเรียบราบ เรียบร้อยหรือเรียบสนิท จะตีความว่า สงบ ก็ได้ เช่นทะเลราบ ก็คือคลื่นลมสงบ บ้านเมืองราบคาบ ก็คือโจรผู้ร้ายสงบ จะตีความ ว่า ละเอียดก็ได้ เพราะถ้าหยาบคายขรุขระ จะเรียกว่าละเมียดกระไรได้ ๒. สํ. มหาวาร. ๑๕/๔๐๗